Kompetencje proboszcza w przygotowaniu katolika do małżeństwa

Istotą przedślubnego kanonicznego badania nupturientów jest stwierdzenie braku przeszkód i stawiania przez narzeczonych warunków w zakresie istoty małżeństwa katolickiego, co jest powiązane z oświadczeniem woli o zawarciu małżeństwa, w całkowitej zgodzie z nauką Kościoła, brakiem zatajenia istotnych informacji, ważnych dla trwałości życia i możliwości budowania wspólnoty w późniejszym życiu małżeńskim (np. ukrycie choroby, prawdy o wykształceniu, przeszłości kryminalnej, uzależnieniach czy też niezdolnościach i defektach fizycznych bądź psychicznych). Ochrzczonym narzeczonym winna towarzyszyć świadomość, że małżeństwo jest sakramentem, zatem nupturienci wyłącznie w nim realizować będą jedność i nierozerwalność, a więc dobro wierności, w dozgonnie trwającym węźle małżeńskim.
Kompetencje kanoniczne proboszcza
Do przeprowadzenia badania przedślubnego kompetentny jest proboszcz, na którego terenie parafii przynajmniej jedno z narzeczonych ma stałe lub tymczasowe zamieszkanie [por. kan. 102§1-3] lub miesięczny pobyt, a w przypadku tułaczy proboszcz parafii, na której terenie tułacze aktualnie przebywają [por. kan. 1115]. Należy pamiętać, że z grona wymienionych proboszczów, wobec nupturienta (narzeczonej lub narzeczonego) właściwe kompetencje zachowuje proboszcz własny, a więc ten, który jest ściśle proboszczem miejsca aktualnego pobytu zainteresowanej strony: proboszcz narzeczonego lub narzeczonej [por. kan. 107§3]. Na zawarcie małżeństwa, a wcześniej na przeprowadzenie kanonicznego badania narzeczonych w innej parafii zgody musi udzielić ordynariusz własny narzeczonych lub proboszcz własny jednej ze stron. Pod tym względem w posługiwaniu pastoralnym trzeba przypominać obowiązujące ustawowe normy kanoniczne. W tym kontekście Episkopat Polski zachęca, aby wg zwyczaju tym proboszczem był proboszcz narzeczonej, chociaż nie stanowi to zobowiązującej i nadrzędnej zasady, lecz raczej ukłon w stronę zwyczaju. Należy dodać, że proboszczowi obrządku łacińskiego nie wolno ważnie asystować przy zawieraniu małżeństwa osób innego obrządku, chyba że jedno z nupturientów jest obrządku łacińskiego. Natomiast proboszcz personalny (parafii wojskowej) jest kompetentny asystować tylko przy małżeństwie, w którym jedna ze stron należy ściśle i prawnie do jego parafii. W tym zakresie proboszcz personalny nie posiada kompetencji proboszcza terytorialnego. Zatem do przeprowadzenia ważnego i kanonicznego badania narzeczonych i do asystowania przy zawieraniu małżeństwa, zgodnie z wymaganiami zwyczajnej formy kanonicznej, teoretycznie może być upoważnionych kilku proboszczów, lecz właściwe kompetencje prawne zachowuje proboszcz własny aktualnego miejsca zamieszkania nupturientów. Wybranie właściwej parafii i skorzystanie z posiadanych kompetencji proboszcza należy wyłącznie do zainteresowanych nupturientów, muszą się jednak liczyć z obowiązkiem zachowania norm prawnych. Jeśli zwracają się z prośbą o przeprowadzenie kanonicznego badania i o przygotowanie do zawarcia małżeństwa do innego proboszcza niż prawnie kompetentny, to nie może on przystąpić do badania kanonicznego nupturientów, zanim nie uzyska zezwolenia ordynariusza miejsca lub prawnie kompetentnego proboszcza własnego narzeczonych.
W takich okolicznościach może zostać udzielona zgoda na przeprowadzenie kanonicznego badania narzeczonych i na asystowanie przy wyrażaniu zgody małżeńskiej, albo po kanonicznym badaniu narzeczeni otrzymują tzw. licencję, stanowiącą podstawę do asystowania przy zawieraniu małżeństwa we wskazanej parafii, a więc parafii własnej proboszcza miejsca zawarcia małżeństwa. Licencja potwierdza, że kanoniczne badanie odbyło się ze skutkiem pozytywnym, a sami narzeczeni posiadają aktualną zdatność do zawarcia małżeństwa.
W przypadku zawierania małżeństwa konkordatowego proboszcz do prawidłowo wystawionej licencji musi dołączyć dodatkowo wymagane dokumenty: 3 egz. zaświadczenia o braku przesłanek do zawarcia małżeństwa w prawie polskim, albo powinien wyraźnie zaznaczyć, jakie dokumenty narzeczeni muszą jeszcze dostarczyć, koniecznie przed przystąpieniem do asystowania przy zawieraniu małżeństwa (np. zaświadczenie o wygłoszonych zapowiedziach). Brak zaświadczenia nie daje podstaw do osiągnięcia stanu pewności moralnej o aktualnym stanie wolnym narzeczonych [por. kan. 1114].