ZIEMIA ŚWIĘTA W PYTANIACH
Gdzie mieszkał Jan Chrzciciel? Ain Karem
Miasteczko, które niegdyś znajdowało się 8 km od centrum Jerozolimy,
dziś, od 1964 r., stanowi już jej przedmieścia. Od najdawniejszych czasów
tradycja chrześcijańska łączy je z postacią Jana Chrzciciela i Jego rodziców,
Zachariasza i Elżbiety, choć nie brak i takich, którzy twierdzą, że Chrzciciel pochodził z Hebronu.
KS. MARIUSZ ROSIK
Wrocław
Franciszkański kościół pw. Świętego Jana Chrzciciela w Ain Karem.
Odbudowany i przywrócony do kultu w drugiej połowie XVII w.
HENRYK PRZONDZIONO/FOTO GOŚĆ
Świadkiem tej tradycji jest choćby nazwa Ain Karem, które do VIII w. nazywano „Św. Jan Chrzciciel w górach”.
Dom w Ain Karem
Gdzie mieszkał Jan Chrzciciel, zanim jeszcze oblókł się w sierść wielbłądzią i przeszedł na dietę z leśnych owoców? Z jakiej studni czerpał wodę?
Do której synagogi chodził w szabat?
Wczesnochrześcijańska tradycja niemal jednogłośnie wskazuje na Ain Karem, dziś niewielkie miasteczko na zachodnich przedmieściach Jerozolimy, w połowie drogi do Betlejem. Tu waśnie stał dom, w którym Zachariasz zamartwiał się kondycją swojej niepłodnej żony, Elżbiety.
Kościół ku czci Chrzciciela
Pierwszy kościół ku czci Poprzednika Pańskiego powstał w V stuleciu.
Po zniszczeniach został odbudowany przez krzyżowców, jednak szybko przeszedł w ręce muzułmanów (w 1187 r.). W drugiej połowie XVII w. teren przejęli franciszkanie i odbudowali zniszczoną świątynię. Na lewo od głównego portyku widać zamurowane wejście, które pochodzi z czasów bizantyńskich.
Pod portykiem znajdują się dwa groby wykute w skale. Na greckiej mozaice znajduje się napis: „Chwała wam, męczennicy Boga!”. Dziś nie wiadomo dokładnie, komu kaplica ta była poświęcona.
W ołtarzu głównym przedstawiono postać samego Chrzciciela, boczne dedykowane są Elżbiecie i Zachariaszowi.
W nawie północnej znajduje się grota, gdzie miał przyjść na świat Poprzednik Chrystusa. W jej centrum znajduje się łaciński napis: Hic praecursor Domini natus est („Tu narodził się Poprzednik Pański”). Mozaiki w grocie przedstawiają nawiedzenie św. Elżbiety, narodzenie Jana i obrzezanie Jezusa. Pobliska kaplica młodzianków pochodzi z V w. i upamiętnia rzeź niemowląt.
Wizerunki Chrzciciela w prawej nawie posiadają skrzydła, gdyż Jan uważany był za „wysłańca niebios”. Warto także zwrócić uwagę na polski akcent w kościele: obraz Miłosierdzia Bożego z napisem „Jezu, ufam Tobie”.
Jan – poprzednik Jezusa
W jaki sposób ewangelista rysuje przed swymi czytelnikami scenę narodzin Poprzednika Pańskiego? Łukasz buduje Ewangelię Dziecięctwa z dyptychów, w których przedstawia paralelnie postacie Jana Chrzciciela i Jezusa. Porównanie tych dwu postaci służy teologicznym zamiarom ewangelisty, który pragnął pokazać Jana jako poprzednika Jezusa. Zwiastowanie narodzin Jana ukazuje na zasadzie kontrastu ze zwiastowaniem narodzin Jezusa. W pierwszym wypadku wieść przyniesiona zostaje ojcu mającego się narodzić dziecka, w drugim – Jego matce. Zachariasz nie potrafił z wiarą przyjąć Bożego przesłania, Maryja w pokorze wypowiada „niech mi się stanie”. Matką Jana będzie podeszła już w latach Elżbieta, matką Jezusa młodziutka Maryja. Narodzenie Jana odbywa się w klimacie radosnego oczekiwania, w obecności sąsiadów i krewnych.
Narodzenie Jezusa dokonuje się w ubogich warunkach, z dala od miejsca stałego zamieszkanie Józefa i Maryi. Obrzezanie, dokonywane w ósmym dniu po narodzeniu, złączone było z obrzędem nadania imienia.
W obydwu wypadkach imię zostało wcześniej objawione. Modlitewne hymny, kantyk Zachariasza i Symeona, wypowiedziane zostają pod wpływem Ducha Świętego.
Mimo podobieństw strukturalnych w konstruowaniu wątku Janowego i Jezusowego, teologicznym usiłowaniem ewangelisty jest ukazanie kontrastu między obiema postaciami. Jan jest „wielki w oczach Pana” (Łk 1, 15), jednak Jezus jest „synem Najwyższego” (Łk 1, 32); Jan jest „prorokiem Najwyższego” (Łk 1, 76), Jezus jest samym „synem Bożym” (Łk 1, 35); Jan jest tym, który „idzie przed Panem” (Łk 1, 17), Jezus zaś to „Zbawiciel, którym jest Mesjasz, Pan” (Łk 2, 11).
Kościół Nawiedzenia
Imponującą budowlą w Ain Karem jest Kościół Nawiedzenia, który upamiętnia scenę spotkania Matki Jezusa i matki Jego poprzednika. Niedaleko niego stoi studnia, przy której obie kobiety miały się spotkać i przy której wybrzmieć miał Magnificat.
Sanktuarium wybudowano tu w połowie ubiegłego stulecia. Kościół jest dwupoziomowy. Jego wezwanie znakomicie oddaje mozaika na fasadzie górnego kościoła. Pochodzące z 1955 r. dzieło przedstawia scenę nawiedzenia św. Elżbiety przez Maryję. Kościół górny otoczony jest tablicami ze słowami hymnu Magnificat w ponad czterdziestu językach. Poszczególne warstwy budowli odbijają wiernie narastającą tu tradycję chrześcijańską. Pierwsza kaplica powstała tu jeszcze w okresie bizantyńskim, wokół zbiornika wody wydobywającej się ze skały. Krzyżowcy wznieśli nad nią swój kościół.
Miejsce schronienia małego Jana
Dolny kościół wybudowany został w IX w. na budowli starszej o siedem stuleci. W niej właśnie odkryto pozostałości groty z okresu bizantyńskiego.
Starożytna tradycja chrześcijańska głosi, że w grocie miał ukryć się mały Jan Chrzciciel, dzięki czemu uniknął rzezi niewiniątek dokonywanej przez żołnierzy Heroda (Mt 2, 16). Fragment apokryficznej Protoewangelii Jakuba tak opowiada tamto wydarzenie: „Elżbieta, usłyszawszy, że poszukują Jana, wzięła go i udała się w krainę górzystą, i rozglądała się wokoło, gdzie by go ukryć. Ponieważ nie było tam miejsca ukrytego, westchnęła: ‘Góro Pańska, przyjmij mnie wraz z dzieckiem’. I nagle góra rozstąpiła się…”.
Freski na sklepieniach górnej świątyni przedstawiają kapłaństwo Zachariasza, uścisk Maryi i Elżbiety oraz Elżbietę chroniącą się przed żołnierzami Heroda. Kościół górny utrzymany jest w stylu renesansowym. W absydzie przedstawiono postać Maryi śpiewającej Magnificat. Na prawej ścianie zobrazowano pięć tytułów maryjnych: Bogurodzica, Niepokalane Poczęcie, Pośredniczka łask, Wspomożenie wiernych i Ucieczka grzeszników. Dzwony świątyni są darem polskich pielgrzymów.
W następnym numerze,
kto odwiedził Nowonarodzonego
