W STRONĘ PEŁNI ŻYCIA
Nie tylko zakochani są roztargnieni
Roztargnienie dotyczy każdego z nas – niezależnie od wieku, płci, statusu społecznego i materialnego oraz wykształcenia.
Nawet bardzo sprawna pamięć i trzeźwy umysł nie chronią przed jego skutkami.
Nawet bardzo sprawna pamięć i trzeźwy umysł nie chronią przed jego skutkami.
KS. JANUSZ MICHALEWSKI
Świdnica
Tak twierdzi Ryszard Studenski, autor książki Psychologia roztargnienia, przytaczając na dowód historię, która ponoć zdarzyła się w życiu wielkiego filozofa Immanuela Kanta. Kiedyś wrzucił on do gotującej się wody zegarek i spoglądał na trzymane w dłoni jajko, śledząc, czy gotowanie trwa dostatecznie długo.
Skutki roztargnienia
Skutki bycia roztargnionym obejmują sytuacje, z których często ludzie się śmieją i które są powodem żartów w rodzinie oraz wśród bliskich. Dotyczą one jednak często poważniejszych sytuacji życiowych. Nadmierne roztargnienie jest przyczyną niepowodzeń szkolnych i porażek w pracy oraz zakłóca relacje z rodziną i rówieśnikami.
Powoduje często stratę czasu i utrudnia realizację celów zawodowych i życiowych, a także obniża efektywność i wydajność w pracy. Niestety doprowadza nieraz do tragicznych wydarzeń – wypadków samochodowych, kolejowych, morskich i lotniczych, w których ktoś traci zdrowie bądź życie.
Symptomy roztargnienia
Studenski przyporządkował symptomy roztargnienia do trzech grup: związanych z impulsywnymi zachowaniami automatycznymi, z deficytem kontroli zachowania oraz z zachowaniami wskazującymi na nadmiar autokoncentracji.
Do pierwszej należą takie jak: powiedzenie komuś czegoś, a dopiero potem uświadomienie sobie, że mogło to kogoś urazić; nierozważne powiedzenie czegoś, czego nie należało mówić; wątpliwości po wyjściu z domu, czy żelazko zostało wyłączone, drzwi zamknięte, światło zgaszone, gaz zakręcony; tracenie czasu na szukanie rzeczy nieświadomie gdzieś położonych; gubienie różnych rzeczy; przechodzenie z jednej części mieszkania do drugiej bez pamiętania, w jakim celu; wyjście z domu bez zabrania potrzebnych przedmiotów; zapominanie o ustalonych terminach wizyt lub spotkań; nieświadome zabieranie cudzych drobnych przedmiotów; pomylenie godziny lub daty spotkania; wpadanie na ludzi na ulicy lub w przejściach.
W drugiej grupie symptomami roztargnienia związanymi z deficytem kontroli zachowania są takie sytuacje, jak: potrącenie lub zrzucanie różnych rzeczy; rozbijanie niechcąco szklanych przedmiotów; zapominanie w sklepie o tym, co należało kupić, a także niekupienie zaplanowanych rzeczy, choć były w sklepie; potykanie się o różne przedmioty; doznawanie drobnych skaleczeń lub poparzeń; wypadanie z rąk trzymanych przedmiotów; gubienie wątku podczas rozmowy lub zapominanie o tym, o czym się chciało powiedzieć; wyrzucenie potrzebnej rzeczy, a zatrzymywanie niepotrzebnej.
W trzeciej grupie symptomami roztargnienia związanymi z zachowaniami o nadmiernej autokoncentracji są takie sytuacje, jak: brak słów do wyrażenia tego, co chciało się powiedzieć; zamykanie się w sobie podczas rozmowy, tak że nie wie się, o czym mowa; brak słów, gdy mamy się włączyć do rozmowy; popadanie w złość, podnoszenie głosu w kontaktach z innymi, choć potem się tego żałuje; nieuważne postępowanie; niemyślenie o tym, co się czyta, tak że trzeba przeczytać to jeszcze raz; trudności w przypominaniu sobie tego, co ma się na końcu języka; podczas robienia jednej rzeczy, nieświadome przechodzenie do robienia czegoś innego; niemożność doliczenia się, na co rozchodzą się wydawane pieniądze.
Podsumowując swoją klasyfikację, omawiany autor pisze, że ogólnie roztargnienie przejawia się w zachowaniach, w których ktoś nie rozpoznaje właściwie zaistniałej sytuacji, nie dostosowuje swojej reakcji do rzeczywistej sytuacji, nie podejmuje właściwej reakcji lub niewłaściwie ją realizuje.
Z badań przeprowadzonych przez Studenskiego wynika, że najczęściej występującymi symptomami roztargnienia są takie zachowania, jak: bezmyślne czytanie, bez rejestrowania treści, zapominanie nazwisk nowo poznanych osób natychmiast po ich przedstawieniu, strata czasu spowodowana koniecznością szukania rzeczy położonej wcześniej w miejscu nieodnotowanym w pamięci oraz przypadki doznania różnych strat wskutek nadmiernego ufania ludziom.
Przyczyny roztargnienia
Studenski wskazuje, że obecny stan badań nie pozwala jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, czy tendencja do bycia roztargnionym ma swoje uwarunkowania genetyczne, czy jest skutkiem wpływów wychowawczych, czy może raczej jedynie stanem pojawiającym się sytuacyjnie.
Roztargnienie więc bywa przedstawiane jako następstwo kilku różnych przyczyn.
Jedni badacze uważają, że przyczyną roztargnienia są problemy z koncentracją uwagi.
Skutki roztargnienia
Skutki bycia roztargnionym obejmują sytuacje, z których często ludzie się śmieją i które są powodem żartów w rodzinie oraz wśród bliskich. Dotyczą one jednak często poważniejszych sytuacji życiowych. Nadmierne roztargnienie jest przyczyną niepowodzeń szkolnych i porażek w pracy oraz zakłóca relacje z rodziną i rówieśnikami.
Powoduje często stratę czasu i utrudnia realizację celów zawodowych i życiowych, a także obniża efektywność i wydajność w pracy. Niestety doprowadza nieraz do tragicznych wydarzeń – wypadków samochodowych, kolejowych, morskich i lotniczych, w których ktoś traci zdrowie bądź życie.
Symptomy roztargnienia
Studenski przyporządkował symptomy roztargnienia do trzech grup: związanych z impulsywnymi zachowaniami automatycznymi, z deficytem kontroli zachowania oraz z zachowaniami wskazującymi na nadmiar autokoncentracji.
Do pierwszej należą takie jak: powiedzenie komuś czegoś, a dopiero potem uświadomienie sobie, że mogło to kogoś urazić; nierozważne powiedzenie czegoś, czego nie należało mówić; wątpliwości po wyjściu z domu, czy żelazko zostało wyłączone, drzwi zamknięte, światło zgaszone, gaz zakręcony; tracenie czasu na szukanie rzeczy nieświadomie gdzieś położonych; gubienie różnych rzeczy; przechodzenie z jednej części mieszkania do drugiej bez pamiętania, w jakim celu; wyjście z domu bez zabrania potrzebnych przedmiotów; zapominanie o ustalonych terminach wizyt lub spotkań; nieświadome zabieranie cudzych drobnych przedmiotów; pomylenie godziny lub daty spotkania; wpadanie na ludzi na ulicy lub w przejściach.
W drugiej grupie symptomami roztargnienia związanymi z deficytem kontroli zachowania są takie sytuacje, jak: potrącenie lub zrzucanie różnych rzeczy; rozbijanie niechcąco szklanych przedmiotów; zapominanie w sklepie o tym, co należało kupić, a także niekupienie zaplanowanych rzeczy, choć były w sklepie; potykanie się o różne przedmioty; doznawanie drobnych skaleczeń lub poparzeń; wypadanie z rąk trzymanych przedmiotów; gubienie wątku podczas rozmowy lub zapominanie o tym, o czym się chciało powiedzieć; wyrzucenie potrzebnej rzeczy, a zatrzymywanie niepotrzebnej.
W trzeciej grupie symptomami roztargnienia związanymi z zachowaniami o nadmiernej autokoncentracji są takie sytuacje, jak: brak słów do wyrażenia tego, co chciało się powiedzieć; zamykanie się w sobie podczas rozmowy, tak że nie wie się, o czym mowa; brak słów, gdy mamy się włączyć do rozmowy; popadanie w złość, podnoszenie głosu w kontaktach z innymi, choć potem się tego żałuje; nieuważne postępowanie; niemyślenie o tym, co się czyta, tak że trzeba przeczytać to jeszcze raz; trudności w przypominaniu sobie tego, co ma się na końcu języka; podczas robienia jednej rzeczy, nieświadome przechodzenie do robienia czegoś innego; niemożność doliczenia się, na co rozchodzą się wydawane pieniądze.
Podsumowując swoją klasyfikację, omawiany autor pisze, że ogólnie roztargnienie przejawia się w zachowaniach, w których ktoś nie rozpoznaje właściwie zaistniałej sytuacji, nie dostosowuje swojej reakcji do rzeczywistej sytuacji, nie podejmuje właściwej reakcji lub niewłaściwie ją realizuje.
Z badań przeprowadzonych przez Studenskiego wynika, że najczęściej występującymi symptomami roztargnienia są takie zachowania, jak: bezmyślne czytanie, bez rejestrowania treści, zapominanie nazwisk nowo poznanych osób natychmiast po ich przedstawieniu, strata czasu spowodowana koniecznością szukania rzeczy położonej wcześniej w miejscu nieodnotowanym w pamięci oraz przypadki doznania różnych strat wskutek nadmiernego ufania ludziom.
Przyczyny roztargnienia
Studenski wskazuje, że obecny stan badań nie pozwala jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, czy tendencja do bycia roztargnionym ma swoje uwarunkowania genetyczne, czy jest skutkiem wpływów wychowawczych, czy może raczej jedynie stanem pojawiającym się sytuacyjnie.
Roztargnienie więc bywa przedstawiane jako następstwo kilku różnych przyczyn.
Jedni badacze uważają, że przyczyną roztargnienia są problemy z koncentracją uwagi.
Słynny filozof Immanuel Kant bywał niezwykle roztargniony. Pewnego razu wrzucił do gotującej się
wody zegarek i spoglądał na trzymane w dłoni jajko, śledząc, czy gotowanie trwa dostatecznie długo
ILUSTRACJA MWM
Z jednej strony odpowiada za nie zjawisko fluktuacji (płynności, zmienności) uwagi wywołane działaniem bodźców zakłócających, pojawiających się podczas wykonywania zaplanowanej czynności, i skutkujące skupieniem się na wielu bodźcach. Z drugiej zaś strony przyczyną roztargnienia może być zawężenie pola świadomości na jednym przedmiocie do tego stopnia, że wszystko inne przestaje zajmować człowieka. W tej sytuacji następuje obniżenie poziomu przerzutności uwagi i dana osoba staje się bardziej roztargniona w relacji do innych przedmiotów. Roztargnienie wielu uczonych nie jest więc następstwem chwiejnej uwagi, ale przejawem zdolności do maksymalnej koncentracji na jednym przedmiocie myśli.
Uważa się także, że przyczyną roztargnienia jest ograniczoność pojemności ludzkiej uwagi odnośnie do możliwej liczby świadomie rejestrowanych elementów sytuacji, w jakiej się człowiek znajduje. Skutkiem tego jest to, że człowiek może nie zarejestrować istotnych bodźców działających w danej sytuacji, a tym samym nie dokonać ich prawidłowej oceny i nie ukształtować właściwej reakcji.
Za przyczyny roztargnienia uznaje się również problemy z funkcjonowaniem ludzkiej pamięci, a zwłaszcza na taką jej cechę, jak nietrwałość, najczęściej związaną z płytkim kodowaniem docierających do człowieka informacji.
Efektem tak funkcjonującej pamięci jest zapominanie terminów, zobowiązań czy nazwisk. Płytkości kodowania informacji i tym samym jej nietrwałości w ludzkiej pamięci sprzyja w dzisiejszych czasach nadmiar informacji, związany z dostępnością środków społecznego przekazu.
Zgubna rutyna
Inną wskazywaną przyczyną roztargnienia jest automatyczne, a zatem nieświadome i nierzadko pospieszne wykonywanie czynności. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji rutynowych. Podczas ich wykonywania umysł zakłada istnienie stałości sytuacji, nie dostrzegając pojawiających się jednak czasem nowych jej elementów, wymuszających nowe dostosowanie się do dotychczas rutynowej sytuacji.
W tym kontekście wskazuje się także, że pojawianie się symptomów roztargnienia w zachowaniach wielu osób jest wynikiem poczucia przebywania w warunkach nudy i braku dostatecznej stymulacji intelektualnej, a także braku motywacji lub zainteresowania realizowanymi zadaniami.
Jeszcze inni widzą źródło roztargnienia w słabości kontroli pobudzenia emocjonalnego, które powoduje nadmierną koncentrację na własnych problemach, tzw. zamykanie się w sobie. Dzieje się to często pod wpływem przeżywanej złości, niezadowolenia, strachu i lęku.
Skutkiem takiej postawy jest blokowanie dopływu informacji ze strony środowiska, co może skutkować kształtowaniem nieodpowiedniego zachowania i tym samym narażać człowieka na bycie roztargnionym.
Roztargnienie może być też wynikiem słabej świadomości własnych celów i priorytetów życiowych, a także nieumiejętności kontrolowania przebiegu realizowanych czynności i przewidywania ich skutków. Jak zauważa Studenski, zadowalające wyniki w szkole, pracy zawodowej oraz działalności pozazawodowej osiągają osoby planujące wartościowe cele, umiejące dobierać do nich właściwe środki i procedury realizacji oraz sprawnie kontrolujące przebieg wykonania. Warunkiem sprawnej realizacji wytyczonych celów jest koncentracja uwagi na realizowanych zadaniach, przewidywanie błędów i niedopuszczenie do ich popełnienia, czyli wolność od rozproszeń i roztargnień.
Uważa się także, że przyczyną roztargnienia jest ograniczoność pojemności ludzkiej uwagi odnośnie do możliwej liczby świadomie rejestrowanych elementów sytuacji, w jakiej się człowiek znajduje. Skutkiem tego jest to, że człowiek może nie zarejestrować istotnych bodźców działających w danej sytuacji, a tym samym nie dokonać ich prawidłowej oceny i nie ukształtować właściwej reakcji.
Za przyczyny roztargnienia uznaje się również problemy z funkcjonowaniem ludzkiej pamięci, a zwłaszcza na taką jej cechę, jak nietrwałość, najczęściej związaną z płytkim kodowaniem docierających do człowieka informacji.
Efektem tak funkcjonującej pamięci jest zapominanie terminów, zobowiązań czy nazwisk. Płytkości kodowania informacji i tym samym jej nietrwałości w ludzkiej pamięci sprzyja w dzisiejszych czasach nadmiar informacji, związany z dostępnością środków społecznego przekazu.
Zgubna rutyna
Inną wskazywaną przyczyną roztargnienia jest automatyczne, a zatem nieświadome i nierzadko pospieszne wykonywanie czynności. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji rutynowych. Podczas ich wykonywania umysł zakłada istnienie stałości sytuacji, nie dostrzegając pojawiających się jednak czasem nowych jej elementów, wymuszających nowe dostosowanie się do dotychczas rutynowej sytuacji.
W tym kontekście wskazuje się także, że pojawianie się symptomów roztargnienia w zachowaniach wielu osób jest wynikiem poczucia przebywania w warunkach nudy i braku dostatecznej stymulacji intelektualnej, a także braku motywacji lub zainteresowania realizowanymi zadaniami.
Jeszcze inni widzą źródło roztargnienia w słabości kontroli pobudzenia emocjonalnego, które powoduje nadmierną koncentrację na własnych problemach, tzw. zamykanie się w sobie. Dzieje się to często pod wpływem przeżywanej złości, niezadowolenia, strachu i lęku.
Skutkiem takiej postawy jest blokowanie dopływu informacji ze strony środowiska, co może skutkować kształtowaniem nieodpowiedniego zachowania i tym samym narażać człowieka na bycie roztargnionym.
Roztargnienie może być też wynikiem słabej świadomości własnych celów i priorytetów życiowych, a także nieumiejętności kontrolowania przebiegu realizowanych czynności i przewidywania ich skutków. Jak zauważa Studenski, zadowalające wyniki w szkole, pracy zawodowej oraz działalności pozazawodowej osiągają osoby planujące wartościowe cele, umiejące dobierać do nich właściwe środki i procedury realizacji oraz sprawnie kontrolujące przebieg wykonania. Warunkiem sprawnej realizacji wytyczonych celów jest koncentracja uwagi na realizowanych zadaniach, przewidywanie błędów i niedopuszczenie do ich popełnienia, czyli wolność od rozproszeń i roztargnień.
