Z palącą troską

Choć problemy poruszane przez episkopat dotyczą wielu państw Starego Kontynentu, nie znam żadnego innego oficjalnego dokumentu przygotowanego przez hierarchów innych krajów, który w tak precyzyjny sposób starałby się je przeanalizować i wyjaśnić.
Biskupi zabrali głos w kwestii palącej, widząc potrzebę wyjaśnienia sytuacji, w których katolik może czuć się zagubiony. Szczególnie jeśli pragnie uczestniczyć w uroczystościach patriotycznych, nie chcąc jednocześnie przekraczać granicy dzielącej słuszną miłość do ojczyzny od zachowań będących jej wypaczeniem. Często bowiem członkowie tych samych środowisk organizują patriotyczne manifestacje, jak marsze upamiętniające żołnierzy wyklętych czy stadionowe prezentacje nawiązujące do ważnych rocznic z historii Polski, a zarazem wznoszą hasła nielicujące z kulturą osobistą, a na pewno nienależące do zbioru wartości katolickich.
Odpowiedzialność za ojczyznę
Autorzy dokumentu przypominają o ważnym zaniedbaniu. Zaniedbaniu, do którego nawiązywał także tekst opublikowany kilka miesięcy temu na łamach „Nowego Życia”. Chodzi o poważne braki w wychowaniu do odpowiedzialnej troski o ojczyznę i jej historyczno-kulturowe dziedzictwo.
Słyszeliśmy przez lata, że patriotyzm niesie ze sobą ryzyko nacjonalizmu.
Opinia ta, jak sądzę, spowodowała brak (z nielicznymi wyjątkami, jak np. harcerstwo) systemowych programów edukacji patriotycznej. Tymczasem to one szczepią przed ryzykiem popadnięcia w skrajne i nieuporządkowane zachowania wykraczające poza miłość do ojczyzny.
W dokumencie znajdziemy przede wszystkim obszerny opis naturalnych przestrzeni dla zaszczepiania i rozwoju patriotyzmu, takich jak rodzina, szkoła, kościół, miejsce pracy. Środowiska te, podobnie jak naród, łączy (poza patologicznymi przypadkami) świadomość bycia wspólnotą. Biskupi piszą także o sporcie, nie tylko w wymiarze jego aktywnego uprawiania, ale też kibicowania i dumy z sukcesów reprezentantów Polski. Wyraźnie potępiając w tym samym punkcie brak szacunku do przeciwnika i jego kibiców, stadionowe
burdy, agresję i przemoc.
O samym nacjonalizmie, na którym skupili się krytycy listu, znajdziemy kilka zdań w pierwszej części tekstu, jest on opisywany głównie jako zagrożenie dla zdrowego patriotyzmu oraz jego wypaczenie. Sądzę, że autorzy miast definiować precyzyjnie bardzo nieostre terminy, zdecydowali się raczej przedstawić katalog zachowań mieszczących się w granicach patriotyzmu i podkreślić różnice dzielące
go od nacjonalizmu manifestowanego szczególnie w ostatnich latach podczas wieców ulicznych.
„Katolicki” nacjonalizm
Zamieszanie wprowadzili sami użytkownicy terminów, które można określić ogólnie (choć występują w różnych konfiguracjach) jako „radykalny chrześcijański/katolicki nacjonalizm”.
Reprezentanci tych środowisk zapewnili zresztą w wydanym kilka godzin po prezentacji dokumentu oświadczeniu, że z wdzięcznością przyjmują pismo biskupów ze względu na afirmację patriotyzmu w każdym przejawie życia społecznego. Zaznaczając zarazem, że opisany przez episkopat „nacjonalizm” zawsze odrzucali, a jako świadomi „chrześcijańscy nacjonaliści” z powagą podchodzą do Magisterium Kościoła, zaczynając swoje spotkania modlitwą lub Mszą św. oraz uczestnicząc w pielgrzymkach m.in. na Jasną Górę.
„Nie każdy, który mi mówi «Panie, Panie» wejdzie do królestwa niebieskiego, lecz ten, kto spełnia wolę mojego Ojca, który jest w niebie” (Mt 7, 21). Ten cytat wrócił do mnie, gdy zobaczyłem zdjęcia, nagrania i medialne opisy z manifestacji Obozu Narodowo-Radykalnego (ONR) w Warszawie, na której czele – kilka zresztą dni po prezentacji dokumentu przygotowanego przez Episkopat – niesiono krzyż, a z której słychać było m.in. skandowane hasło: Ave Christus rex w towarzystwie: „Śmierć wrogom Ojczyzny” i „Znajdzie się kij na lewacki ryj!”.