Las dobrem wspólnym narodu

O społecznym znaczeniu lasów z Adamem Płaksejem,
dyrektorem Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu,
rozmawia

WOJCIECH IWANOWSKI

Nowe Życie

Adam Płaksej

WWW.BARDO.WROCLAW.LASY.GOV.PL

Wojciech Iwanowski: Polska jest w europejskiej czołówce, jeśli chodzi o powierzchnię lasów. Zajmują one 29,4% terytorium kraju, rosną na obszarze 9,1 mln ha. Zdecydowana większość to lasy państwowe, z czego prawie 7,6 mln ha zarządzane jest przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe. Brzmi dumnie. Czy jako obywatele Polski możemy rzeczywiście poczuć się właścicielami lasów?
Adam Płaksej: Zdecydowanie tak. Lasy Państwowe są dobrem wspólnym narodu. Co ciekawe, pojęcie to zostało w Konstytucji zarezerwowane dla Rzeczpospolitej. Jest to świadectwem rangi, jaką lasy odgrywają w świadomości obywateli. Rządzący postawili przed Lasami trzy podstawowe cele: kształtowanie polityki ekologicznej kraju, gospodarka leśna i bezpieczeństwo narodowe. Z tej perspektywy Lasów Państwowych nie należy uznawać za zwykłą własność Skarbu Państwa.
Jest to bezpośrednia własność naszych rodaków. Dlatego też Lasy powinny działać w ramach ogólnonarodowego konsensusu.
Czym tak naprawdę są Lasy Państwowe? Firma, spółka, przedsiębiorstwo, a może urząd?
W sensie prawnym Lasy Państwowe stanowią państwową jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej. Działając na wydzielonym majątku, spełniają warunek bycia przedsiębiorstwem. Trzeba jednak jasno powiedzieć, że choć Lasy nie działają na zasadach komercyjnych, to jednym z zadań, jakie przed nimi stoją, jest dostarczanie surowca niezbędnego do funkcjonowania naszej gospodarki.
Ponadto Lasy spełniają wielorakie funkcje społeczne. Zatem działalność przedsiębiorstwa nie może się opierać na prostej kalkulacji zysków. Stąd bierze się wyjątkowość organizacyjna Lasów Państwowych. Warto zaznaczyć, że Lasy Państwowe, przy ogromie i doniosłości zadań im stawianych, są instytucją samofinansującą się. Nie wyciągają ręki po publiczne pieniądze.

Ostatnie zimowe miesiące ożywiły w Polsce dyskusję o smogu i gazach cieplarnianych. Polska zobowiązała się do redukcji emisji szkodliwych substancji do atmosfery. Jaką rolę w tej kwestii mają do odegrania lasy?
Najpierw chciałbym zaznaczyć, że lasy nie są receptą na wszystko.
Zanieczyszczeń nie da się ograniczyć jedynie poprzez zwiększenie areału powierzchni leśnej. Większą rolę może odgrywać zieleń miejska, która niestety przegrywa z postępem urbanizacji.
Choć oczywiście lasy stanowią pomoc w walce ze smogiem. Wiele mówi się na temat tzw. lasów ochronnych. Do takich właśnie zaliczamy lasy w granicach miast i do 10 km od granic administracyjnych miast. W tych lasach gospodarka leśna prowadzona jest w specjalny sposób, tak aby ochrona miasta była stała. Z drugiej strony lasy te pełnią funkcję rekreacyjną oraz edukacyjną. Dobrze prowadzona gospodarka leśna w tych lasach niewątpliwie przyczynia się do ograniczenia zanieczyszczeń. Tak jest zarówno we Wrocławiu, jak i w innych miejscach Polski. Państwowy Program Zwiększania Lesistości, podstawowy dokument regulujący sprawę zwiększania zalesienia Polski, zakłada, że w 2020 r. lasy mają stanowić 30% powierzchni kraju. Można powiedzieć, że stan ten już został osiągnięty. Warto nadmienić, że ustawodawca zakłada równoległe zalesianie obszarów znajdujących się w zarządzie Lasów Państwowych, jak i w rękach prywatnych. Władze samorządowe mogą nie wydać na wprowadzenie tego planu w życie ani złotówki.
Każdy właściciel planujący zalesienie gruntu może się ubiegać o wsparcie z budżetu państwa i Unii Europejskiej.
Grunty leśne i podlegające zalesieniu [zazwyczaj słabej jakości i zdegradowane przez nadmierną eksploatację – W.I.] mogą być wykupione przez Lasy Państwowe, w ramach prawa pierwokupu wprowadzonego w 2016 r.

Ścieżka leśna w okolicach Szklarskiej Poręby

DIFE88/PIXABAY.COM, LIC. CC0

LASY NA DOLNYM ŚLĄSKU

zajmują powierzchnię ok. 560 tys. ha. 93% dolnośląskich lasów znajduje się w zarządzie nadleśnictw Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu. Pozostałe 7% to lasy prywatne, gminne, komunalne, lasy w Zasobie Agencji Nieruchomości Rolnych oraz lasy parków narodowych (1,7%).
Powierzchnia wszystkich lasów Dolnego Śląska w stosunku do całkowitej powierzchni regionu (lesistość regionu) wynosi blisko 29%. Lesistość w regionie waha się od 9% w nadleśnictwie Henryków do aż 86% w nadleśnictwie Ruszów. Największe zwarte obszary leśne występują w północno-zachodniej części RDLP – są to Bory Dolnośląskie.
Duże kompleksy leśne, lecz o zdecydowanie innym charakterze, pokrywają położone w południowej części zasięgu górskie pasma Sudetów. Pozostały obszar to przede wszystkim tereny o intensywnym zagospodarowaniu rolniczym – lasy występują tu w mniejszych i rozdrobnionych kompleksach.
Zróżnicowanie geograficzne, klimatyczne i glebowe powoduje, iż w zasięgu RDLP we Wrocławiu występują wszystkie typy siedliskowe lasu charakterystyczne dla terenów nizinnych, podgórskich i górskich. Udział siedlisk nizinnych wynosi 58%, wyżynnych 14%, a górskich 28%.

Bory iglaste pokrywają powierzchnię 16%, bory mieszane 28%, lasy mieszane 35%, a lasy liściaste i olsy 21%.
W strukturze lasów RDLP Wrocław dominują gatunki iglaste – stanowią one 72,3% powierzchni wszystkich drzewostanów. Gatunki liściaste zajmują natomiast 27,7% powierzchni. Do głównych gatunków lasotwórczych należą: sosna i modrzew – 47%, świerk – 25%, dąb, jesion, klon – razem 13%, brzoza i grab – 5%, buk – 5%, olsza – 3%.
W lasach sporadycznie spotkać można także wiele innych gatunków drzew i krzewów stanowiących cenne biocenotycznie domieszki.
W strukturze klas wieku drzewostanów RDLP zauważalna jest dominacja II (wiek od 21 do 40 lat) i III (wiek od 41 do 60 lat) klasy wieku. Najmniejszy udział natomiast charakteryzuje najstarsze wiekowo klasy. Tego typu układ wynika przede wszystkim z dużego udziału powierzchni zalesionych po okresie wojennym. Nie bez znaczenia jest tu także znaczny udział powierzchni odnowionych w obszarze górskim Sudetów Zachodnich, wylesionym w efekcie klęski ekologicznej. Przeciętny wiek lasów w RDLP we Wrocławiu sięga 64 lat. Po więcej informacji zapraszamy na stronę internetową: www.wroclaw.lasy.gov.pl

Głównym zadaniem Lasów Państwowych jest odpowiedzialne gospodarowanie zasobami leśnymi. Krążą mityczne historie o „leśnym biznesie”.
Nieprzychylne Lasom Państwowym środowiska lubią manipulować wskaźnikami ekonomicznymi, zwłaszcza przychodem i zyskiem. Celowo pomija się bowiem ogromne koszty prowadzenia zrównoważonej gospodarki leśnej i sprostania celom, o których wspominaliśmy na początku naszej rozmowy. Obecnie Lasy Państwowe przeważającą większość funduszy czerpią z handlu drewnem. Natomiast w ramach polityki rozwoju prowadzonej przez obecny rząd opracowujemy m.in. projekt budownictwa drewnianego, promocje ekożywności, w tym dziczyzny, planujemy wydobycie kopalin, tworzymy tzw. Leśne Gospodarstwa Węglowe [chodzi o zwiększenie procesu pochłania dwutlenku węgla – W.I]. Pozwoli to na dywersyfikację dochodów przedsiębiorstwa.
Najlepszym świadectwem właściwego gospodarowania w Lasach Państwowych jest opinia Najwyższej Izby Kontroli, która stwierdza – mimo niewielkich zastrzeżeń – iż sytuacja finansowa Lasów jest dobra i nie ma zagrożenia dla realizacji celów, jakimi są zachowanie i ochrona lasów oraz ekosystemów leśnych, jak również powiększenie zasobów i upraw leśnych.
Lasy Państwowe to nie tylko przedsiębiorstwo pozyskujące drewno. To również programy edukacyjne i ekologiczne.
Edukacja leśna społeczeństwa jest jednym z ważniejszych zadań realizowanych przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe. Jej celem jest upowszechnienie w społeczeństwie wiedzy o środowisku leśnym i zrównoważonej gospodarce leśnej, podnoszenie świadomości w zakresie racjonalnego korzystania z darów lasu oraz budowanie społecznego zaufania do działalności zawodowej leśników.
Do działań edukacyjnych wykorzystuje się ośrodki edukacji przyrodo-leśnej – 65 obiektów w skali kraju, 269 izb edukacji leśnej – niektóre znajdują się w siedzibie nadleśnictw, inne stanowią samodzielne budynki.
Ponadto Lasy Państwowe dysponują 560 tzw. wiatami edukacyjnymi.

Najchętniej odwiedzane są leśne ścieżki edukacyjne. Składają się na nie 2–3-kilometrowe trasy wiodące przez tereny leśne, z kilkoma, a czasem nawet kilkunastoma przystankami tematycznymi.
Warto nadmienić, że jedno z największych zagęszczeń ścieżek występuje na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu.
Utworzone Leśne Kompleksy Promocyjne to nie tylko wdrażanie nowych, proekologicznych sposobów zagospodarowania, ale także szeroka działalność edukacyjna. Na Dolnym Śląsku są to Leśny Kompleks Promocyjny Doliny Baryczy i Leśny Kompleks Promocyjny Sudetów Zachodnich. Działalność edukacyjna odbywa się również w obiektach bezpośrednio związanych z gospodarką leśną, jak szkółki leśne czy wybrane drzewostany. Istnieją także rezerwaty przyrody oraz obiekty kultury i tradycji regionu na terenach leśnych całej Polski.
Jaki jest odzew na proponowane przez Lasy Państwowe programy edukacyjne?
Jeśli chodzi o formy edukacji leśnej, jest ich naprawdę wiele. Do najpopularniejszych należą zajęcia terenowe czy w izbie leśnej nadleśnictwa, lekcje w szkole, spotkania edukacyjne poza szkołą – popularne festyny, konkursy, akcje edukacyjne i wystawy. Wszystko to cieszy się bardzo wysoką frekwencją.
Szczególnie wśród dzieci i młodzieży ze szkół podstawowych. Tutaj trzeba wspomnieć o dobrej współpracy nadleśnictw z organizacjami edukacyjnymi, jak szkoły, towarzystwa przyjaciół lasu, Liga Ochrony Przyrody. Świetnie układa się współpraca z Kościołem. Najczęściej sprowadza się to do informacji i komunikatów podawanych społeczeństwu przez duchowieństwo – księży, siostry zakonne, katechetów – w trakcie katechezy, okolicznościowych nabożeństw i uroczystości religijnych, komunikatów o zagrożeniach pożarowych lasów, zwłaszcza o szkodliwości wypalania traw. Utrwaloną tradycją jest uczestnictwo osób duchownych w uroczystościach rocznicowych i poświęceniu nowych obiektów.