Europejska geografia Świętej Jadwigi

Wtak zaproponowanej refleksji obok odniesień religijnych nie może nigdy zabraknąć odwołania się do polityki i społecznych powiązań, wpływających na mentalność, zwłaszcza kierującej ku ponadczasowym poziomom. Europa czasów św. Jadwigi traktowana była jako Imperium Christianitatis – wielka ojczyzna ludów i języków, które budowały na wspólnej płaszczyźnie wiary w Jezusa Chrystusa.
Realizował ją Kościół nie tylko na emocjonalnych życzeniach czy pojedynczych decyzjach; to był przejaw postawy całej wspólnoty chrześcijańskiej.
Fundamenty duchowości
O św. Jadwidze pisano przez wieki dużo i często. Zwłaszcza impulsów do sięgania po pióro dostarczała autentyczna fama Jej świętości jeszcze za życia.
Najstarsze żywoty, oparte na przekazywanej wiernie tradycji biograficznej, nie wykazują cienia wątpliwości co do nadzwyczajnego charyzmatu tego żywota, który zwieńczyła uroczysta kanonizacja 26 marca 1267 r. w Viterbo.
Później wielcy uczeni tylko precyzowali zapisy z epoki współczesnej tej Świętej.
Ten szczególny charyzmat wysokiego ideału, do którego Jadwiga świadomie zmierzała, wyzwalał przez wieki pytania o źródła tego nastawienia.
Tworzył je na pewno europejski klimat duchowy, obecny w tamtym feudalnym społeczeństwie, nade wszystko na dworach ważnych ludzi, odpowiedzialnych za losy ówczesnego kontynentu. Wszystkim doskwierały dramaty, których źródłem były wzajemne rywalizacje i animozje, ale też silne były tęsknoty, by prowadzić życie uporządkowane, nakierowane na proponowanie umiarkowania i wewnętrznej dojrzałości. Tego doświadczyła Jadwiga na rodzinnym zamku Andechs i te bawarskie korzenie tworzyły dla niej trwałe europejskie zakotwiczenie, a śląska sceneria dziejowa, wyznaczona jej przez Opatrzność, dopełniła miary obfitowania w dobro. Europejska myśl łączyła ówczesne narody oraz wyłaniające się nowe państwa, a także nowe struktury, które zwieńczały procesy rozpoczęte wprawdzie na gruzach Imperium Romanum, ale jednak na pozostawionych rzymskich fundamentach.
Wykształcenie Jadwigi u benedyktynek w Kitzingen niedaleko Würzburga to  potwierdzenie tej kultury, za którą dziś tęsknimy: uwzględniające harmonijnie uporządkowaną osobowość człowieka, stwarzając przestrzeń ducha dla podkreślenia wszelkich możliwości nieskrępowanego rozwoju. Echa krzepnącej władzy z cesarzem i papieżem na czele, duch pobożności powszechnej, ale też wspierającej elitarne szlaki do doskonałości duchowej, jakich siłę ukazywał zakon benedyktyński i cysterski, z którym wiązała ją edukacja, a także powiew franciszkańskiej inspiracji bliskości Boga poprzez dojrzałe odczytanie właściwych potrzeb każdego człowieka.
Okazja do stworzenia takiej syntezy to, jak można uznać, wyjątkowo korzystny dar pozostający w służbie średniowiecznej Europy. Jadwiga nauczyła się iść ku Bogu drogą poszukiwań i stawiania pytań – tego nauczono jej w klasztornym etapie wychowania.

Dziedzictwo
Tym samym w następnym pokoleniu środowisko kształtowane przez naszą Świętą poszerzyło perspektywę europejską Jej osoby, ale także dzieł, które Ona sobą reprezentowała. Europa odwdzięczyła się władczyni śląska.
Pomyślną okolicznością dla podjęcia zabiegów kanonizacyjnych Jadwigi był wzgląd dynastyczny, czyli fakt, że najbliższa rodzina przyszłej Świętej przechowywała z pietyzmem pamięć o wspaniałej matce, babci, teściowej czy w ogóle krewnej. Na pewno inspirującą okolicznością był fakt, że córka przyszłej Świętej, Gertruda (zm. 1268), była cysterką w Trzebnicy i przez blisko 40 lat – od 1232 r. – opatką tego klasztoru.
Do tego ścisłego grona należała też synowa świętej władczyni, czeska księżna Anna (zm. 1265), żona umiłowanego przez matkę Henryka Pobożnego, który zginął pod Legnicą 9 kwietnia 1241 r., przy tym siostra – również dzisiaj świętej – Agnieszki z Pragi. Przez takie koneksje ułatwione były relacje Śląska z Królestwem Czeskim, zwłaszcza zaś z królem Przemysłem Ottokarem II, bratankiem księżnej Anny. Z kolei ta władczyni, wpatrzona w przykład swej teściowej Jadwigi, a po bitwie legnickiej pielęgnując przykład i pamięć o swoim małżonku Henryku, często wracała myślami do obowiązku upamiętniania ich postaci i dokonań. Księżna ta słynęła też jako protektorka zakonu franciszkańskiego, który sprowadziła na Śląsk. Utrzymywała też, rzecz zrozumiała, bliskie kontakty z Trzebnicą.
Do kręgu niezwykle oddanych sprawie kanonizacji Jadwigi należał jej wnuk, a syn wspomnianej księżnej Anny i Henryka Pobożnego, Władysław (zm. 1270), arcybiskup salzburski od 1265 i administrator diecezji wrocławskiej w latach 1268–1270. Posiadający szerokie koneksje z ówczesnymi dworami środkowej Europy, także z papiestwem, wykorzystał te możliwości dla promowania zamysłu swej matki i jej środowiska w odniesieniu do zacnej babki.
Europejska święta
Obok licznej rodziny, której wpływy i kontakty rozbudowane były na Rzeszę Niemiecką, Węgry, Polskę i Czechy, a nawet na Francję, krąg osób szczerze zainteresowanych wyniesieniem księżnej Jadwigi do chwały ołtarzy był znacznie szerszy. Nie można chociażby zapominać, że cystersi z Lubiąża spełniali funkcje opiekunów duchowych i powierników zakonnic trzebnickich. Wśród nich wyróżniał się brat Engelbert, najprawdopodobniej autor pierwszego życiorysu Jadwigi, zredagowanego na potrzeby jej procesu kanonizacyjnego, przedstawionego w Rzymie na początku procesu w roku 1262. Wielką pomoc w całej sprawie okazywał franciszkanin Herbord, spowiednik księżnej Anny.