MAREK MUTOR

Wrocław

Św. Jadwiga i komiksy

Legenda o św. Jadwidze Śląskiej to prawdopodobnie najstarszy polski komiks! Tzw. Kodeks Lubiński, bo o nim mowa, to arcydzieło malarstwa miniaturowego datowane na 1353 r. Kodeks, prócz łacińskiego tekstu opracowanego przez Mikołaja Pruzię, zawiera 60 miniaturowych obrazów przedstawiających historię życia św. Jadwigi autorstwa nieznanego artysty. W epoce, w której powstało dzieło, nie znano oczywiście pojęcia „komiks”, ale idea opowiadania historii przez obrazy była bardzo rozpowszechniona. Przedstawienia malarskie w kościołach i kaplicach miały często za zadanie przybliżenie ludziom, najczęściej niepiśmiennym, ewangelicznych scen i żywotów świętych. Ta dydaktyczna funkcja malowideł określana bywa pojęciem biblii ubogich. Nieco inną funkcję pełniły średniowieczne iluminacje świętych ksiąg. Miały rozświetlać treść nie tylko w znaczeniu dosłownym – estetycznym, ale także poprzez swe piękno rozświetlać głębiny duszy czytelnika. Niejednokrotnie były to dzieła świadczące o wielkim kunszcie iluminatora, najczęściej anonimowego, tworzącego wyłącznie na chwałę Boga. Kodeks Lubiński tym się wyróżnia spośród dzieł epoki, że stanowi całościową, zwartą obrazkową opowieść o życiu świętej. Pełni zatem tę funkcję, co dzisiejszy komiks: opowiada historię. Ponadto historycy sztuki przyznają, że jest to dzieło wybitne, świadczące o bardzo wysokim kunszcie artysty. Oryginał znajduje się w Paul Getty Museum (Malibu), gdzie trafił w wyniku burzliwej historii XX w.
Od Kodeksu Lubińskiego do współczesnego komiksu droga była daleka.
Ale i dziś w sztuce komiksowej widać „średniowieczne refleksy”. Do tradycji iluminowanych legend o świętych nawiązuje np. J. Woźny w komiksie pt. 1241 traktującym o obronie Wrocławia przez bł. Czesława w czasie najazdu Mongołów. Współczesne komiksy kojarzymy najczęściej z rozrywką i zabawą dla najmłodszych. Pokolenia Polaków wychowały się na przygodach Tytusa autorstwa H. Chmielewskiego – Papcia Chmiela. Choć w konwencji gatunku rozrywka i dydaktyzm zajmują ważne miejsce, komiks to także rodzaj wypowiedzi artystycznej, który pociąga wielu malarzy, rysowników, grafików. Współczesny polski komiks jest ceniony w świecie, może być towarem eksportowym. Polscy autorzy tworzą znane na całym globie serie wydawnicze. Wspomnijmy choćby G. Rosińskiego, autora słynnego Thorgala, czy Sz. Kurdańskiego, który dla największych światowych wydawnictw rysuje przygody Batmana i innych superbohaterów.
Nie każdy komiks jest grzeczny i pobożny – trzeba jasno to powiedzieć! Ale w sztuce komiksowej drzemie wielki potencjał wypowiedzi, przekazania emocji i przede wszystkim opowiedzenia ciekawej historii. Zatem dobry komiks może odegrać też rolę w ukazywaniu pięknych wzorców, a nawet w ewangelizacji. O mocy obrazu wiedzieli średniowieczni anonimowi artyści. Może św. Jadwiga powinna zostać patronką komiksu?