Powrót apostaty do jedności ze wspólnotą Kościoła
Relacje rodziców wobec dzieci to zobowiązania wiążące się nie tylko z materialnym
utrzymaniem, ale przede wszystkim z prawidłowym ich wychowaniem, a więc takim,
które będzie formowało młodych ludzi do życiowej samodzielności na wszystkich
płaszczyznach, także w wymiarze korzystania z wartości i postaw religijnych.
KS. WIESŁAW WENZ
wwenz@archidiecezja.wroc.pl
Rodzice deklarują taką świadomość w momencie kierowania prośby o chrzest dla własnego dziecka, zapewniając o tym, że sami w sposób autentyczny żyją wartościami ewangelicznymi i są świadomi tworzenia wspólnoty Kościoła Bożego na mocy chrztu świętego.
Dlatego Prawodawca kościelny wskazał, że jednym z najbardziej podstawowych obowiązków wszystkich wiernych (członków Kościoła katolickiego) jest zachowywanie z nim trwałej wspólnoty [por. kan. 209§1 KPK], co wskazuje na konieczność permanentnej dynamicznej postawy chrześcijanina w tym zakresie. Analiza motywów i akcentowanych przyczyn zasadnych do podjęcia decyzji o wystąpieniu wiernego ze wspólnoty Kościoła katolickiego wskazuje zazwyczaj na poważne zaniedbania rodziców w zakresie formacji religijnej, narastającą z czasem obojętność religijną młodych, akceptowaną przez bezradnych w tym zakresie opiekunów prawnych, czy osobiste złe doświadczenia życiowe, które stają w opozycji do zasad i wartości koniecznych do zbudowania postawy wiary, prawdziwej religijności i szlachetnego świadectwa. Należy mieć również świadomość tego, że negatywny styl życia i nadużycia innych wiernych [świeckich, duchownych, osób zakonnych] w zakresie moralności dostarczają również niebagatelnych argumentów dla publicznego umotywowania osobistej decyzji o porzuceniu Kościoła.
Przesłanie Dekretu Ogólnego Konferencji Episkopatu Polski
Na łamach „Nowego Życia” pisałem już o akcie apostazji na podstawie prawodawstwa powszechnego i praktyki zalecanej przez Stolicę Apostolską oraz poprzednich ustaleń KEP. Od 19 lutego 2016 r. obowiązuje w tym zakresie Dekret Ogólny KEP w sprawie wystąpień z Kościoła oraz powrotu do wspólnoty Kościoła. Wskazania DO wprowadzają jednolitą praktykę kanoniczno-administracyjną, która na pierwszym etapie realizuje się w kancelarii parafialnej wobec proboszcza miejsca zamieszkania osoby, która ujawnia wolę całkowitego porzucenia wiary chrześcijańskiej przez formalne wystąpienie z Kościoła katolickiego, wstąpienia do wspólnoty niechrześcijańskiej lub wyraża wolę pozostawania poza jakąkolwiek wspólnotą religijną [por. kan. 751 KPK]. Warto pamiętać, że samo oświadczenie woli o wystąpieniu z Kościoła osiąga skutek prawny dopiero w momencie przyjęcia go przez władzę kościelną. Najpierw jednak bada się, czy osoba oświadczająca jest pełnoletnia, zdolna do czynności prawnych oraz czy dokonuje tego w stanie wolnej i świadomej decyzji [por. kan. 98§1-2; kan. 124-126 KPK]. Oświadczenie koniecznie musi być złożone osobiście w formie pisemnej wobec proboszcza miejsca stałego lub tymczasowego zamieszkania. Takich skutków nie spowoduje ani podjęcia procedury, ani oświadczenie przesłane listem pocztowym, drogą mailową lub złożone przed urzędnikiem świeckim. Pismo w swojej treści musi również zawierać dane związane bezpośrednio z wiarygodną identyfikacją odstępcy od wiary i jedności z Kościołem: dane personalne, adres zamieszkania, szczegółowe dane odnośnie do faktu i miejsca chrztu (świadectwo chrztu), jasno podana motywacja do zerwania związków z Kościołem, deklaracja o tym, że zerwanie z Kościołem dokonuje się w sposób odpowiedzialny: świadomość skutków kanonicznych, dobrowolność decyzji oraz potwierdzone przez złożenie wiarygodnego i pełnego podpisu przez odstępcę.
Osobą weryfikującą merytoryczną zawartość pisma jest proboszcz, który w rozmowie duszpasterskiej rozeznaje faktyczne przyczyny takiej decyzji odstępcy, wskazując na argumenty mające skłonić osobę do porzucenia takiego zamiaru i podjęcia pracy na rzecz ożywienia wiary chrzcielnej. Proboszcz winien wskazać również na skutki kanoniczne zaciągniętej kary ekskomuniki za przestępstwo apostazji [por. kan. 1364§1; kan. 1331; kan. 316 KPK: niemożność sprawowania i przyjmowania sakramentów, zakaz udziału czynnego w obrzędach kultu: pełnienia funkcji chrzestnego, świadka bierzmowania, zawarcia małżeństwa, zakaz pełnienia urzędów kościelnych, przynależenia do ruchów i stowarzyszeń kościelnych, pozbawienie pogrzebu katolickiego i Mszy pogrzebowej]. Proboszcz na koniec sprawdza, czy oświadczenie woli odstępcy zawiera powyższe elementy, które stanowią o porzuceniu wspólnoty z Kościołem rozumianej jako faktyczne zerwanie więzi wiary, sakramentów i władzy pasterskiej. Oryginał pisma zachowuje w dokumentacji kancelaryjnej, a kopie przesyła do decyzji władzy kościelnej, która może w decyzji zadeklarować zaciągnięcie kary ekskomuniki, przez co skutki kanoniczne są poważniejsze [kan. 1364; kan. 1342; kan. 1718-1728 KPK].
Kluczem do powrotu apostaty do wspólnoty Kościoła
Bożego może być wiarygodne świadectwo praktyki
życia religijnego chrześcijan
HENRYK PRZONDZIONO/FOTO GOŚĆ
Okoliczności powrotu do ponownej jedności z Kościołem katolickim
Z doświadczenia pastoralnego wynika, że spotkanie odstępcy ze swoim proboszczem nie zawsze odbywa się w atmosferze szacunku występującego wobec wspólnoty Kościoła. Również argumenty zawarte w piśmie lub ujawnione w rozmowie wskazują na przedmiotowe traktowanie wiary, wspólnoty i pasterzy Kościoła. Najczęściej odstępcy deklarują, że „rezygnują z członkostwa w Kościele rzymskokatolickim, że religia została im narzucona przy urodzeniu, bez ich zgody i akceptacji, że nigdy nie byli ludźmi wierzącymi, że byli zmuszani do brania udziału w obrzędach religijnych”, czy też, że „dla nich nie ma żadnego logicznego dowodu na to, że jakakolwiek religia ma sens”, lub że „od lat nie biorą udziału w praktykach religijnych, a sama przynależność do jakiejkolwiek organizacji o charakterze religijnym jest sprzeczna z ich aktualnym światopoglądem”, albo też, że „nie chcą być członkiem organizacji, jaką reprezentuje sobą Kościół uwikłany w liczne afery wynikające m.in. z chciwości, pedofilii czy obłudy”.
Zabiegają również o to, by wykreślić ich ze wszystkich kościelnych rejestrów i statystyk.
Jednakże zdarzają się fakty, iż osoby, które dokonały aktu apostazji, po pewnym czasie rozeznania zasięgają informacji o możliwościach powrotu do jedności z Kościołem.
Wystąpienie z Kościoła nie spowodowało zniszczenia niezatartego charakteru chrztu [kan. 849 KPK], dlatego odstępca ma możliwość powrotu do pełnej jedności z Kościołem Bożym. Sam musi zwrócić się z pisemną prośbą do swego proboszcza, w której zamieści nie tylko dane personalne i dane odnośnie do faktu chrztu, ale i okoliczności związane z aktem formalnego porzucenia Kościoła oraz krótką informację o odstępstwie i motywach powrotu do ponownej pełnej jedności z Kościołem. Proboszcz zwraca się do biskupa diecezjalnego, który może podjąć decyzję o uwolnieniu z kary kościelnej [kan. 1356§1n.1]. W piśmie należy również wskazać na fakty, które w okresie odstępstwa miały wpływ na pozycję kanoniczną wiernego, np. fakt zawarcia małżeństwa, aby ustalić właściwy i aktualny wymiar pozycji kanonicznej. Jeśli decyzja biskupa jest pozytywna, to proboszcz zostaje poinformowany o uwolnieniu odstępcy od kary kanonicznej z obowiązkiem dokonania wpisu w księdze ochrzczonych. Biskup może nałożyć stosowną pokutę na pojednanego apostatę [kan. 1358§2 KPK].
Pojednania odstępcy dokonuje się w formie wskazanej przez biskupa diecezjalnego.
Fakt apostazji i formalnego odstępstwa od wiary chrześcijańskiej winien wiernych zainspirować do głębszego pielęgnowania daru chrztu świętego, jak również pogłębiania religijnych więzi we wspólnocie Kościoła Bożego. Osobista praktyka życia religijnego winna stać się wiarygodnym świadectwem, które może w sposób czynny wesprzeć każdego przeżywającego „trudności, napięcia czy też kryzysy ziemskiego życia”. A sama otwartość na powracających apostatów niech będzie praktycznym owocem osobistego doświadczenia wielkości miłosierdzia Bożego.
