DOLNOŚLĄSCY KAPŁANI
Na służbie Świętej Jadwigi
15 lipca 2010 r. odszedł do wieczności niespodziewanie, po bardzo pracowitym życiu,
jeden z najwybitniejszych historyków Kościoła i duszpasterzy trzebnickich ks. Antoni Kiełbasa SDS.
Dla Trzebnicy był – podobnie jak ksiądz dziekan Wawrzyniec Bochenek (1915–1996)
– człowiekiem opatrznościowym.
KS. JÓZEF SWASTEK
Wrocław
Abp Karol Wojtyła przemawia w bazylice trzebnickiej,
obok ks. Antoni Kiełbasa SDS. Uroczystości milenijne,
16 października 1966 r.
ARCHIWUM OBSERWATORIUM SPOŁECZNEGO
Antoni Jerzy Kiełbasa urodził się 6 listopada 1938 r. w Świętochłowicach-Zgodzie na Górnym Śląsku, w rodzinie rzemieślniczej. Był trzecim dzieckiem w pięcioosobowej rodzinie Jerzego i Małgorzaty z domu Dziuba. Rodzice Antoniego byli ludźmi głęboko wierzącymi.
17 września 1941 r. zmarła Jego matka. W 1943 r. Jego ojciec w czasie podróży służbowej do Strzelec Opolskich poznał Johannę Sewering z Dortmundu, która pracowała w jednym z urzędów państwowych. Była ona protestantką.
Po bliższym poznaniu Jerzego Kiełbasy wyraziła zgodę, mimo dużej różnicy wieku, na małżeństwo z nim. Zawarli ślub cywilny w Strzelcach Opolskich i tego samego dnia kościelny związek małżeński. Z tego drugiego związku pochodzi trójka dzieci. Johanna Sewering była bardzo dobrą i mądrą małżonką. Swoje dzieci traktowała na równi z dziećmi z pierwszego małżeństwa męża. Jej zawdzięcza Antoni swoją formację duchową. Wychowała dzieci w atmosferze szacunku dla duchowej kultury polskiej, niemieckiej oraz śląskiej. Boleśnie przeżywała, gdy w 1945 r. po wkroczeniu do Świętochłowic oddziałów Armii Czerwonej, na skutek donosu Sowieci zainteresowali się nią bliżej i wydali na nią wyrok. Donosiciel oskarżył ją fałszywie o sprzyjanie okupantom niemieckim. Sprawę udało się zażegnać, przekupując czerwonoarmistów. Jednakże to bolesne doświadczenie mocno nadszarpnęło jej zdrowie i było przyczyną przedwczesnego zgonu.
W okresie okupacji niemieckiej na Śląsku w rodzinie Antoniego Kiełbasy mówiono po niemiecku. Małżonka Jerzego Kiełbasy opanowała perfekcyjnie język polski.
Poprawiała nawet swym dzieciom wypracowania szkolne pisane po polsku. Dzięki niej Antoni Kiełbasa doskonale poznał język polski. Jej głęboka pobożność oraz religijna atmosfera domu rodzinnego była powodem, iż powołanie do kapłaństwa zrodziło się u niego już w latach szkolnych.
W 1945 r. rozpoczął naukę w szkole podstawowej w Świętochłowicach.
Po jej ukończeniu został przyjęty do Niższego Seminarium Duchownego św. Jacka w Katowicach, którym kierował ks. Ignacy Jeż (zmarł jako kardynał nominat).
Wielu Jego krewnych obrało stan duchowny, w tym jego brat z drugiego małżeństwa ks. Jerzy Kiełbasa czy spowinowacony z rodziną światowej sławy biblista ks. prof. dr hab. Joachim Gnilka.
Powołanie do Salwatorianów
29 sierpnia 1955 r. Antoni opuścił rodzinne strony i udał się do Wyższego Seminarium Duchownego w Bagnie na Dolnym Śląsku. Po drodze wstąpił do bazyliki św. Bartłomieja i św. Jadwigi Śląskiej w Trzebnicy. Zafascynował się pięknem trzebnickiej bazyliki oraz kultem św. Jadwigi Śląskiej.
Modlił się wówczas do Boga i do św. Jadwigi Śląskiej, aby po przyjęciu święceń kapłańskich mógł pracować przy relikwiach tej Świętej. 7 września 1955 r. przyjął obłóczyny i otrzymał imię Herbert. W 1957 r. złożył eksternistyczny egzamin dojrzałości. Jako kleryk odznaczał się niezwykłą pracowitością, nie potrafił wypoczywać. Tryskał humorem.
Śluby zakonne złożył 8 września 1962 r. w Bagnie, a 29 czerwca 1963 r. w bazylice św. Bartłomieja i św. Jadwigi Śląskiej w Trzebnicy przyjął z rąk bp. Andrzeja Wronki święcenia kapłańskie. Po ich przyjęciu przez rok pracował w bazylice trzebnickiej przy boku gorliwego dziekana ks. Wawrzyńca Bochenka.
Po roku pracy duszpasterskiej w Trzebnicy podjął w latach 1964–1967 studia specjalistyczne z zakresu historii Kościoła na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Pod kierunkiem ks. prof. Mieczysława Żywczyńskiego napisał pracę magisterską pt. Początki salwatorianów na ziemiach polskich. Została ona bardzo dobrze oceniona. W maju 1970 r. wyjechał do Rzymu celem zbierania materiałów źródłowych do pracy o historii Zgromadzenia Salwatorianów oraz uzupełnienia studiów z historii Kościoła. Owocem jego badań naukowych w Rzymie jest źródłowa rozprawa książkowa pt. Salwatorianie na Ziemiach Zachodnich i Północnych 1945–1970 (Rzym 1970) oraz Gesellschaft des Gottlichen Heilandes – Polonische Provinz (Passau 1970).
Pod jego redakcją ukazały się w Rzymie zbiorowe opracowania: Salwatorianie w Polsce 1900–1975 oraz Księga zmarłych Salwatorianów polskich 1900–1975. W czasie pobytu w Wiecznym Mieście skopiował wielką ilość źródeł i różnymi sposobami przesłał je do kraju. Chętnie udzielał w czasie pobytu w Rzymie fachowej pomocy rodakom tam przebywającym.
Trzebnica
Jesienią 1972 r. powrócił do kraju i osiadł w Trzebnicy, w której mieszkał aż do niespodziewanego zgonu. Prestiżowej funkcji prorektora Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu nie przyjął.
Uważał, iż ta funkcja utrudniałaby mu pracę duszpasterską, w konfesjonale, szerzenie kultu św. Jadwigi Śląskiej oraz oprowadzanie pielgrzymów po bazylice.
Każdą wolną chwilę wykorzystywał na pisanie książek i artykułów. Opublikował 58 książek i 623 artykuły. Był cenionym prelegentem, kaznodzieją oraz rekolekcjonistą.
Prowadził misje w parafiach, udzielał się jako rekolekcjonista dla osób życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego. Zaangażował się w proces beatyfikacyjny założyciela Salwatorianów, którego był wiernym naśladowcą, szczególnie w dziedzinie ewangelizacji. Dużo uwagi badawczej poświęcił św. Jadwidze Śląskiej, jej małżonkowi Henrykowi Brodatemu, Salwatorianom oraz Trzebnicy.
W 1983 r. ukazała się jego cenna rozprawa pt. Święta Jadwiga patronką dnia wyboru Jana Pawła II. Dzięki niemu doszło do utworzenia Międzynarodowej Komisji Historycznej Salwatorianów, której naczelnym zadaniem jest wydawanie tekstów dotyczących Salwatorianów. Należał przez całe swe pracowite życie do aktywnych jej członków.
1 grudnia 1992 r. obronił na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu pracę doktorską pt. Ksiądz Franciszek Maria od Krzyża Jordan (1848–1918) założyciel Salwatorianów. Jego idee, plany, realizacje. W 1993 r. ks. Antoni został adiunktem na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu w Katedrze Historii Kościoła w Starożytności i Średniowieczu. Na prośbę pierwszego biskupa legnickiego dra Tadeusza Rybaka podjął wykłady z historii Kościoła w Wyższym Seminarium Duchownym, erygowanej w 1992 r. diecezji legnickiej. 3 grudnia 1998 r. odbyła się jego habilitacja na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu na podstawie pracy Salwatorianie z ziem polskich w latach 1881–1903. Przedstawił w niej rekrutację do Zgromadzenia Salwatorianów z ziem polskich do założenia pierwszego domu zakonnego na ziemiach polskich. Przy jej pisaniu przestudiował ponad 3000 teczek personalnych w archiwum generalnym Salwatorianów w Rzymie.
12 maja 1992 r. został docentem i kierownikiem katedry.
W 2001 r. został profesorem nadzwyczajnym w Instytucie Historii Kościoła w Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu. Był częstym prelegentem na sympozjach oraz zjazdach naukowych zarówno w kraju, jak i za granicą.
Za propagowanie kultu św. Jadwigi Śląskiej oraz za działalność na rzecz pojednania polsko-niemieckiego prezydent Niemiec Roman Herzog przyznał mu w 1998 r. niemiecki Krzyż Zasługi. Prezydent Polski Lech Kaczyński odznaczył go w 2009 r. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2005 r. ambasador Austrii w Polsce odznaczył go austriackim Krzyżem Honorowym.
Dorobek naukowy
Prace historyczne ks. A. Kiełbasy mają tę rzadką cechę, że się nie starzeją z upływem lat, tak jak nie starzeją się prace najwybitniejszych uczonych. Na szczególne wyróżnienie zasługują książki opublikowane w serii wydawniczej „Sól Ziemi Czarnej”. Poświęcił je życiu oraz działalności wybitnych i zasłużonych mieszkańców Śląska. Za znaczący wkład do nauki polskiej w dziedzinie historii Kościoła katolickiego na Śląsku otrzymał w 2003 r. Nagrodę im. Juliusza Ligonia, nadaną mu przez Katolickie Stowarzyszenie „Civitas Christiana” w Katowicach. Doniosły jest bezsprzecznie Jego wkład w upowszechnianie przez prace naukowe i działalność pastoralną kultu św. Jadwigi Śląskiej w Trzebnicy. W 2007 r. wystarał się w Rzymie o przyznanie trzebnickiej bazylice tytułu Międzynarodowego Sanktuarium.
Wraz z Towarzystwem Ziemi Trzebnickiej przyczynił się do oznakowania w Trzebnicy „Ścieżek św. Jadwigi”.
Za książki, artykuły oraz broszury poświęcone Trzebnicy oraz Obornikom Śląskim otrzymał tytuły: „Honorowego Obywatela Miasta Trzebnica” (2000) oraz „Zasłużonego dla Gminy Trzebnica” (2008) i tytuł „Honorowego Obywatela Miasta Obornik Śląskich” (2010).
Ks. Antoni Kiełbasa zamierzał wydać książkę o swym wiernym współpracowniku i zarazem gorliwym propagatorze kultu św. Jadwigi Śląskiej – ks. Wawrzyńcu Bochenku. Nie zdążył jej wydać. Doczesne szczątki zarówno ks. Wawrzyńca Bochenka, jak i ks. prof. Antoniego Kiełbasy spoczęły przy relikwiach św. Jadwigi Śląskiej. Ufać należy, iż w najbliższej przyszłości dostąpią oni chwały beatyfikacji i kanonizacji.
Byli nie tylko propagatorami kultu św. Jadwigi Śląskiej, ale i wiernymi Jej naśladowcami w codziennym życiu.
Smutno jest żyć, gdy serce tak dobrego, mądrego, uczonego, świętego kapłana przestało już bić!
