Trwałość instytucji małżeństwa

Niemal podstawowym pragnieniem nadal jest tradycyjna wizja wspólnego życia mężczyzny i kobiety w formie życia małżeńskiego i rodzinnego. Dzieje się tak również wtedy, gdy osoby projektują zaistnienie wzajemnego związku na wzór klasycznej wspólnoty małżeńskiej, choć w obiektywnej ocenie wolny związek, konkubinat, związek partnerski praktycznie stają się zaprzeczeniem powstającej przez wyrażenie zgody małżeńskiej przez mężczyznę i kobietę wspólnoty małżeńskiej i rodzinnej całego życia [por. kan. 1055]. Niektórzy usiłują wskazać na prawdziwe przymioty istotne dla instytucji małżeństwa, obecne i realizowane w takich związkach.
Należy jednak zaznaczyć, że istotne dla małżeństwa przymioty i jego konieczne elementy stanowią o naturze prawdziwego małżeństwa i jego celach.
Nigdy nie mogą być zakwalifikowane jako substytut wzajemnych i pełnych relacji międzyosobowych.
To co jest w małżeństwie istotne dla kobiety i mężczyzny, nigdy nie zaistnieje w wolnym związku, w związku partnerskim czy związku na próbę.
Z realizacją istoty, natury i celu małżeństwa wiąże się osobista decyzja nupturientów o dozgonnym realizowaniu drogi własnego powołania, o której wyłącznie samodzielnie i wzajemnie podejmują decyzję, zachowując stan obiektywnej wolności, jak przy wyborze stanu życia [kan. 219].
Źródła do obiektywnego postrzegania małżeństwa
Prawodawca kościelny rozstrzygnął, że prawo do zawarcia małżeństwa mają ci, którym normy (ustawy lub nakazy) tego nie zabraniają [kan. 1058]. W kontekście ustawodawcy kościelnego należy wskazać, że jest to uprawnienie każdej osoby uznane przez Kościół, a nie nadane przez prawodawcę kościelnego.

Stąd Kościół daje możliwość zawierania małżeństwa także w innych obrządkach, kiedy jedno z nupturientów należy do innej wspólnoty, jednak z zachowaniem publicznej formy obowiązującej w danym Kościele. Szczegóły są zawarte w Instrukcjach KEP i KPK. Prawo kościelne i prawodawca świecki mogą zabraniać zawarcia małżeństwa, gdy istnieje poważna wątpliwość, że planowany związek będzie ukierunkowany na realizację dóbr związanych z małżeństwem.
Dzieje się tak, gdy między nupturientami ujawni się lub istnieje choćby jedna przeszkoda [12 przeszkód kanonicznych i 8 okoliczności (przesłanek) powodujących nieważność związku w prawie cywilnym]. Kanoniczne badanie przedślubne ma szerszy zakres, więc można uznać, że jeśli nie stwierdzi się przeszkód kanonicznych, to nie występują też przesłanki cywilne wzbraniające zawarcia małżeństwa.
Współczesne systemy prawa małżeńskiego opierają się na przesłankach istotnych dla prawa naturalnego i prawa rzymskiego, choć coraz częściej w społecznościach realizuje się uchwalanie norm umożliwiających rejestrację tzw. związków partnerskich, które z kolei uzurpują sobie prawo do zrównania ich statusu z klasycznym małżeństwem oraz do korzystania z praw należnych prawowitym małżonkom.
Warto zaznaczyć, że w normach prawa naturalnego i prawa rzymskiego małżeństwo zostało jasno zdefiniowane wyłącznie jako związek mężczyzny i kobiety, zespalający nupturientów na całe życie. Modestyn wskazał, że to zespolenie mężczyzny i kobiety obejmuje integralnie całe życie i oparte jest na tworzeniu wspólnoty na fundamencie praw Boskich i ludzkich, a Konstytucje Justyniana postrzegały małżeństwo jako związek mężczyzny i kobiety obejmujący niepodzielną wspólnotę całego życia. Warto dodać, że prawo wieczne objawia się poprzez nakazy prawa naturalnego, które poznaje rozumna natura ludzka i realizuje je przez rozumne działania człowieka.
Przyczyną sprawczą małżeństwa kobiety i mężczyzny jest zgoda obydwu stron, zdolnych do wyrażenia jej w sposób świadomy i dobrowolny, także w wymiarze prawnym. Przedmiotem aktu zgody jest aktualna wola wzajemnego oddania się i wzajemnego przyjęcia małżonków w celu stworzenia trwałej wspólnoty całego życia. Sami zaś małżonkowie stają się podmiotem zgody małżeńskiej, którą muszą wyrazić zgodnie z przepisami prawa. Jest to konieczne do uznania ważności aktu zawarcia małżeństwa. Dlatego zgoda musi być równoczesna, bezwarunkowa, wyrażona wobec świadka urzędowego i dwóch świadków zwykłych, musi być czytelna i zamanifestowana na zewnątrz, a nie tylko wewnętrzna.