Świeccy w Kościele

Problem laikatu, a właściwie apostolstwa ludzi świeckich jest tak dawny, jak daleko wstecz sięgają dzieje Kościoła. Jednak dopiero Sobór Watykański II zajął się wszechstronnie i dogłębnie tym zagadnieniem, określając członków Ludu Bożego mianem „laici” (świeccy), nadając im właściwe miejsce i wskazując ich rolę we wspólnocie Ludu Bożego.
Wspomniany Sobór wypracował doktrynę o apostolstwie świeckich, zwracając uwagę na podstawy biblijno-teologiczne laikatu. Nie chcę tutaj powiedzieć, że okres do Vaticanum II był czasem, w którym laikat pozostawał w biernej roli Kościoła słuchającego.
Nie miejsce tu jednak, aby analizować historię Kościoła i powody, które złożyły się na to, że w ciągu stuleci element świecki w eklezjologii został w istocie w znacznej części pozbawiony tej roli, jaka mu z natury rzeczy w Kościele przypada. Warto jednak przypomnieć, iż od czasów Piusa XI apostolstwo świeckich przeżywa swego rodzaju rozkwit, który odzwierciedla się w literaturze teologicznej i praktyczno-duszpasterskiej. Wystarczy wspomnieć o jednej z bibliografii, opracowanej z okazji II Kongresu Światowego Apostolstwa Świeckich w 1957 r. w Rzymie, która wylicza 2300 pozycji bibliograficznych ogłoszonych drukiem za czasów pontyfikatu dwóch papieży – Piusa XI i Piusa XII. Wtedy też pojawił się termin consecratio mundi (konsekracja świata), użyty przez Piusa XII.
Owo uświęcenie świata jest w zasadzie dziełem ludzi świeckich, którzy włączyli się w życie gospodarcze i społeczne.
Ciekawie i krytycznie podsumowuje rozumienie nauki o świeckich w okresie przedsoborowym ówczesny metropolita krakowski bp Karol Wojtyła, pisząc w 1961 r.: „Wedle dawniejszej socjologii Kościoła, można było mniemać, że jest On w przeważającej mierze społecznością duchownych, ci tylko bowiem spełniają w nim rolę aktywną, podczas gdy świeccy pozostają tylko w biernej roli Kościoła słuchającego”.
Laikat w Tradycji Kościoła
Sobór Watykański II dokonał przełomu w spojrzeniu na laikat w Kościele, gdzie nastąpiło dowartościowanie ludzi świeckich. Najpełniej można to zauważyć w Konstytucji dogmatycznej o Kościele Lumen gentium. Dokonuje się w niej totalna rehabilitacja pojęcia człowieka świeckiego, napełniając go głęboką treścią teologiczną, która doskonale odpowiada pierwotnej Tradycji Kościoła (zob. KK 31). Zasadniczą konsekwencją tej definicji jest fakt wcielenia człowieka świeckiego w Chrystusa, który dokonuje się przez sakrament Chrztu Świętego. Tą drogą świecki staje się człowiekiem Ciała Chrystusa Pana, czyli „jednym” z Ludu Bożego, przez co objawia się jego natura i godność. Sądzę, że dla ludzi pamiętających okres przedsoborowy, do których także się zaliczam, było to odkrycie na miarę „przewrotu kopernikańskiego”! Za sprawą Konstytucji dogmatycznej o Kościele, jak pisze bp Edward Ozorowski, dochodzi do głosu wielka Tradycja Kościoła i milczą małe tradycje, które jako wytwory ludzkie pojawiały się w określonym czasie i potem jako przestarzałe zanikały. Cały rozdział czwarty tejże Konstytucji jest zatytułowany „Katolicy świeccy”– w nim pojawia się ważne zdanie: „Otóż jeśli wszystko, co powiedziano o Ludzie Bożym, stosuje się w równym stopniu do świeckich, zakonników i kleru, to jednak pewne rzeczy w sposób szczególny dotyczą świeckich – mężczyzn i kobiet – z racji ich stanu i posłannictwa”. Tak też ten ważny dokument Soboru Watykańskiego II postrzegano na II Sympozjum Biskupów Europy w 1969 r., bezpośrednio po jego zakończeniu, kiedy to perspektywy autonomii laikatu pociągały swoją „nowością”. Szczególnie „wizja” Kościoła, przede wszystkim jako Ludu Bożego, a człowieka jako osoby, którą cechuje wolność i godność. Domagano się wówczas, aby usunąć wszystko, co oddziela kapłanów od reszty Ludu Bożego, a szukać tego, co łączy i zespala w braterską więź, oraz pielęgnować