7 Cudów
Wrocławia i Dolnego Śląska
Najsłynniejsze dzieła wrocławskiego modernizmu
Wyjątkowym obiektem architektonicznym o światowym znaczeniu jest
wrocławska Hala Stulecia, wpisana w 2006 r. na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO
i uznana za jeden z kamieni milowych w historii architektury. Zachowały się oryginalne plany,
przekrój i projekt fasady. Na wystawie „7 cudów” zestawiono go z drukarką 3D,
bo konstrukcja budowli przypomina działanie drukarki trójwymiarowej.
MAŁGORZATA WANKE-JAKUBOWSKA
Wrocław
Max Berg, projekt realizacyjny Hali Stulecia, 1911 r., fasada
PLANY: MUZEUM ARCHITEKTURY WE WROCŁAWIU – ODDZIAŁ ARCHIWUM BUDOWLANE MIASTA WROCŁAWIA
Na początku XX w., w latach 1905–1913, zaprojektowano we Wrocławiu sześć obiektów, które odegrały ważną rolę w historii architektury europejskiej. Najważniejsza była Hala Stulecia, wybudowana w latach 1911–1913 według projektu Maksa Berga.
W pozostałych pięciu, podobnie jak w Hali Stulecia, zastosowano nowatorskie rozwiązania – pionierskie wykorzystanie żelazobetonu jako materiału budowlanego, a także oryginalne formy architektoniczne, mniej dekoracyjne, z przywiązaniem większej wagi do funkcjonalności i konstrukcji. Projekty te powstały w duchu społecznych i artystycznych prądów reformatorskich początków XX w.
Hala Stulecia
Budowa hali była związana z organizacją Wystawy Stulecia w 1913 r. dla uczczenia 100. rocznicy wydania odezwy Fryderyka Wilhelma II Do mojego ludu, wzywającej do walki z Napoleonem.
Miała też ona zapoczątkować powstanie we Wrocławiu terenów wystawowych na wzór Lipska i Poznania.
Została zaprojektowana w 1910 r. przez Maksa Berga we współpracy z Richardem Konwiarzem i Güntherem Trauerem. Prace budowlane, rozpoczęte w roku 1911, a zakończone w maju 1913 r., prowadziły firmy Dyckerhoff & Widmann z Drezna i Lolat Eisenbeton Breslau A.G. z Wrocławia. Nadzór nad budową powierzono Güntherowi Trauerowi i Paulowi Schreiberowi, z ramienia miasta prace prowadził Ernst Matthes, a z firmy Dyckerhoff & Widmann – inżynier Meyer. Otwarcie Wystawy Stulecia nastąpiło 20 maja 1913 r.
Hala Stulecia była porównywana z dawnymi wielkimi budowlami sakralnymi. Bezpośrednim wzorem była zbudowana w latach 1907–1908 we Frankfurcie nad Menem hala o konstrukcji stalowej, zaprojektowana przez monachijskiego architekta Friedricha von Thiersch. W czasie budowy frankfurckiej hali Max Berg był inspektorem budowlanym w tym mieście i przeniósł ideę konstrukcyjną na nowy materiał, którym był żelazobeton, będący w owym czasie symbolem nowoczesności. Kopuła miała nowatorską strukturę żebrową, bliższą konstrukcji gotyckiej.
Max Berg, projekt realizacyjny Hali Stulecia, 1911 r., przekrój
PLANY: MUZEUM ARCHITEKTURY WE WROCŁAWIU – ODDZIAŁ ARCHIWUM BUDOWLANE MIASTA WROCŁAWIA
Okna kopuły wykonano z żółtych fakturowych szyb, a okna latarni przeszklono szybami barwy rubinowej.
Hala przeznaczona była na koncerty i monumentalne spektakle, dlatego w apsydzie wschodniej umieszczono organy wykonane przez firmę Wilhelma Sauera z Frankfurtu nad Odrą. Z 16 706 piszczałkami w 222 rejestrach były to wówczas największe organy na świecie.
Podczas pierwszego koncertu 20 września 1913 r. zostały wykorzystane w trakcie wykonania VIII Symfonii Es-dur Gustava Mahlera, zwanej Symfonią tysiąca. Hala Stulecia mogła pomieścić do dziesięciu tysięcy osób. To tam słynny reżyser Max Reinhardt zrealizował 31 maja 1913 r. dramat Festspiel in deutschen Reimen noblisty Gerharta Hauptmanna, na którego prapremierę przybyło około sześciu tysięcy widzów.
Po II wojnie światowej budowlę, która niemalże nie uległa zniszczeniom, przemianowano na Halę Ludową.
W 1948 r. zgromadziła uczestników Światowego Kongresu Intelektualistów w Obronie Pokoju. W latach 1995–1997 przeprowadzono w jej wnętrzach częściowe prace rewaloryzacyjne związane z przygotowaniami do Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego.
31 maja 1997 r. była miejscem modlitwy ekumenicznej z udziałem Jana Pawła II.
W 2006 r. przywrócono jej dawną nazwę i Hala Stulecia została wpisana na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Heinrich Küster, rysunek powykonawczy Hali Targowej, przekrój, 1907 r.
PLANY: MUZEUM ARCHITEKTURY WE WROCŁAWIU – ODDZIAŁ ARCHIWUM BUDOWLANE MIASTA WROCŁAWIA
Hala Targowa
Wzniesiona w latach 1906–1908 hala została zaprojektowana przez Richarda Plüddemanna, a jej wnętrze i koncepcja konstrukcyjna jest dziełem Heinricha Küstera. W pierwotnej wersji zamierzano wznieść budowlę skonstruowaną z żelaznych kratownic – zrezygnowano z tego ze względów przeciwpożarowych oraz ekonomicznych i zastosowano żelbetową konstrukcję parabolicznych łuków. Wrocławska Hala Targowa była jedną z pierwszych w Europie, w których zastosowano tę koncepcję.
Teatr Schauspielhaus, obecnie Teatr Polski
Teatr został wybudowany z inicjatywy członków Towarzystwa Schillerowskiego, Georga Nietera i Georga Egera, w latach 1905–1906 według projektu berlińskiego architekta Waltera Hentschela we współpracy z wrocławskim architektem Hermannem Wahlichem.
Była to najnowocześniejsza i największa scena we Wrocławiu. Widownia teatralna, która mieściła się na parterze i dwóch balkonach, liczyła 1760 miejsc.
Teatr był również jednym z najnowocześniejszych budynków ówczesnych Niemiec pod względem zabezpieczenia przeciwpożarowego oraz technicznego wyposażenia sceny.
W budynku zastosowano po raz pierwszy w Europie konstrukcję żelbetową, którą wykonała wrocławska firma Lolat Eisenbeton A.G.
Po zniszczeniach wojennych teatr odbudowano według projektu Andrzeja Frydeckiego, a po pożarze w 1994 r. budynek został gruntownie przebudowany według projektu Wiktora Jackiewicza.
Biurowiec
Projekt biurowca wykonał w latach 1911–1912 Hans Poelzig, a jego realizacja nastąpiła w latach 1912–1913. Pomieszczenia budynku służyły firmie inwestorskiej. Nową jakością architektury gmachu była struktura elewacji uzyskana za pomocą horyzontalnych podziałów bryły budynku na pasy muru i okien. Biurowiec projektu Hansa Poelziga stał się prototypem wielkomiejskiej architektury handlowej i biurowej w Europie lat dwudziestych i trzydziestych XX w.
Hans Poelzig, biurowiec, realizacja 1912–1913
MUZEUM ARCHITEKTURY UNIWERSYTETU TECHNICZNEGO W BERLINIE
