SKARBY OSTROWA TUMSKIEGO

Strażnicy kurii biskupiej

W Chrystusie Bóg pojednał świat ze sobą.
Wszyscy wierzący są powołani, by dawać
o tym świadectwo. […]
Obcując z dziełami sztuki, ludzkość
wszystkich epok – także współczesna –
spodziewa się, że dzięki nim pozna lepiej
swoją drogę i przeznaczenie.
(św. Jan Paweł II, List do artystów 14)

S. FELICYTA SZEWCZYK CSSE

Wrocław

PÓŹNOGOTYCKA PŁASKORZEŹBA ZE ŚWIĘTYMI W DZIEDZIŃCU KURII METROPOLITALNEJ

Δ Św. Jadwiga Śląska
została przedstawiona
w stroju książęcym
z mitrą na głowie,
w dłoniach trzyma
buty i miniaturę
kościoła

Δ Św. Jan Chrzciciel
w odzieży z wielbłądziej
sierści. Jego prawa dłoń
wskazuje na
niezachowanego
Baranka Bożego, który
pierwotnie spoczywał
na jego lewym ramieniu

Δ Św. Jan Ewangelista
został przedstawiony
w przepasanej tunice
i płaszczu. Dzierżył
prawdopodobnie kielich.
Twarz, dłonie i atrybuty
Apostoła zatarł czas

Δ Św. Katarzyna z Aleksandrii
prezentuje się w stroju
królewskim, w koronie,
z zachowanym
niewielkim fragmentem
koła

ZDJĘCIE S. FELICYTA SZEWCZYK CSSE

Przemierzając trakty Ostrowa Tumskiego, zauważamy, jak architektura i sztuka tego malowniczego zakątka Wrocławia ulegała na przestrzeni dziejów licznym przemianom. Badania specjalistów odsłaniają relikty dawnej świetności tego miejsca. Ciekawym przykładem jest prostokątna reliefowa płyta z piaskowca, przedstawiającą cztery postacie świętych. W 1905 r., podczas odbudowy, umieszczono ją na ścianie dziedzińca kanonii kapituły katedralnej – dziś kurii metropolitalnej.
Kamienna tablica jest zapewne ocalałym fragmentem późnogotyckiego wystroju architektonicznego. Przedstawia św. Jadwigę Śląską, św. Jana Chrzciciela, św. Jana Ewangelistę i św. Katarzynę z Aleksandrii. Postacie jednakowej wysokości, wydobyte głębokim reliefem, zostały frontalnie ustawione na cokołach. Co łączy tych świętych, żyjących w odległych czasach i miejscach, że w jednej grupie wyłonili się spod dłuta śląskiego kamieniarza?
Droga czystości i męczeństwa
Święta Katarzyna z Aleksandrii żyła i została umęczona w IV w. Pochodziła z królewskiego rodu, otrzymała staranne wykształcenie. Jej zamożność, uroda i inteligencja przyciągały wielu sławnych starających się o jej rękę.
Katarzyna, przyjmując chrześcijaństwo, złożyła ślub czystości.
Jej mądrość i dar przemawiania sprawiły, że wielu swoich słuchaczy pozyskała dla Chrystusa i wprowadziła na drogę wiary. Jej kult szybko rozszerzał się na Śląsku, o czym świadczy znaczna liczba kościołów i kaplic jej poświęconych, a także bardzo wysoki stopień obchodu liturgicznego ku jej czci w diecezji wrocławskiej. Podczas prześladowań za Dioklecjana poddano ją licznym okrutnym torturom. W końcu ścięto ją mieczem. Jest patronką adwokatów i notariuszy, bibliotekarzy i drukarzy, filozofów, uczonych, literatów i studentów. W ikonografii przedstawiana jest w królewskiej koronie z palmą w dłoni. Inne przypisywane Jej atrybuty* to koło, krzyż, księga i miecz.
Droga służby i miłosierdzia
Święta Jadwiga, urodzona w 1179 r. w Andechs w Bawarii, pochodziła z książęcego rodu, w dzieciństwie otrzymała gruntowne wykształcenie i przygotowanie w benedyktyńskiej szkole klasztornej. W 1190 r. poślubiła śląskiego księcia Henryka Brodatego. Wspólnie z mężem sprawowała rządy nad Księstwami Śląskim i Wielkopolskim. Otaczała opieką ubogich i chorych. Jej dwór słynął z wzorowych obyczajów i religijności. Fundowała liczne kościoły i klasztory, hojnie je uposażając. Popierała szkołę katedralną we Wrocławiu i fundowała stypendia dla zdolnych uczniów.
Jej najważniejszą fundacją jest trzebnicki kościół i klasztor (1202 r.), gdzie po śmierci męża zamieszkała i prowadziła życie pełne wyrzeczeń. Była poruszona radykalizmem życia swojej siostrzenicy św. Elżbiety Węgierskiej. Solidaryzując się z ubogimi, chodziła boso. Jej małżonek nie godził się na to i przekonał spowiednika, by ten nakazał jej noszenie obuwia. Księżna w posłuszeństwie spowiednikowi nosiła buty, ale przewieszone przez pasek. Nie rozstawała się z figurką Matki Bożej. Odeszła do wieczności w opinii świętości w 1243 r. i została pochowana w Trzebnicy. Czczona jest jako patronka Śląska i archidiecezji wrocławskiej. W sztuce przedstawiana jest z mitrą książęcą na głowie, w płaszczu książęcym lub habicie cysterskim. Jej atrybuty to miniatura kościoła i para butów, a także figurka Matki Bożej.

Droga dla Pana
Święty Jan Chrzciciel był synem kapłana Zachariasza i Elżbiety. Jako młody człowiek udał się na Pustynię Judzką, gdzie prowadził życie pokutne. W Ewangelii czytamy: Głos wołającego na pustyni: Przygotujcie drogę Panu, dla Niego prostujcie ścieżki! […] Jan nosił odzienie z sierści wielbłądziej i pas skórzany około bioder, a żywił się szarańczą i miodem leśnym (Mk 1,2–8). To Prekursor Zbawiciela przygotowujący ścieżki Pańskie poprzez zachętę i przynaglenie do pokuty i przemiany życia. Wskazał Chrystusa, mówiąc: Oto Baranek Boży, który gładzi grzechy świata (J 1,29). Jezus dał takie świadectwo o Janie: On jest tym, o którym napisano: Oto Ja posyłam mego wysłańca przed Tobą, aby Ci przygotował drogę (Mt 11,10). Za swoją bezkompromisową postawę i siłę charakteru został ścięty w więzieniu. Jest patronem katedry i archidiecezji wrocławskiej, m.in. miast Wrocławia i Nysy, a także patronem:  mnichów, dziewic, pasterzy i stad, kowali, krawców, kuśnierzy, rymarzy; abstynentów, niezamężnych matek, skazanych na śmierć. Jego atrybuty to odzienie z sierści wielbłądziej, muszla chrzcielna i Baranek Boży.
Jedyna Droga i Brama

Powtórnie więc powiedział do nich Jezus: „Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Ja jestem bramą owiec” (J 10,7–9), „Ja jestem drogą i prawdą, i życiem. Nikt nie przychodzi do Ojca inaczej jak tylko przeze Mnie” (J 14,6). Tak pisze święty Jan Apostoł i Ewangelista, który poznał Pana Jezusa dzięki przygotowaniu i wskazaniu przez św. Jana Chrzciciela. Był jednym z trzech wybranych uczniów, szczególnie umiłowanym.
Spoczywał na piersi Zbawiciela w czasie Ostatniej Wieczerzy. Jako jedyny z apostołów wytrwał pod krzyżem.
Jako jedyny z apostołów zmarł śmiercią naturalną.
Przedstawiany jest jako młodzieniec lub sędziwy starzec.
Patronuje aptekarzom, bednarzom, dziewicom. O jego wstawiennictwo proszą zwłaszcza introligatorzy, kopiści, kreślarze, litografowie, papiernicy, pisarze, teolodzy, ślusarze i wdowy. Kielich z Hostią, kielich zatrutego wina z wężem, kocioł z oliwą, księga, orzeł w locie, na księdze lub u jego stóp, zwój – to jego atrybuty.
Twoja Droga
Bóg wybrał każdego z nas, abyśmy szli i przynosili owoc (por. J 15,16), niezależnie od stanu i drogi powołania, którą kroczymy. Przez chrzest staliśmy się dziećmi Bożymi. Jeżeli zaś jesteśmy dziećmi, to i dziedzicami: dziedzicami Boga, a współdziedzicami Chrystusa, skoro wspólnie z Nim cierpimy po to, by też wspólnie mieć udział w chwale (Rz 8,17).
Święci przedstawieni na późnogotyckiej płaskorzeźbie są dla nas świadectwem, byśmy szli wytrwale swoją drogą.
Lepiej jest iść słuszną drogą potykając się, niż wielkimi krokami błądzić po bezdrożach. Kto kuleje na słusznej drodze, idzie wprawdzie powoli, ale zbliża się do celu. Ktokolwiek zaś błądzi po bezdrożach, im szybciej podąża, tym bardziej oddala się od celu. Jeśli zastanawiasz się, dokąd iść, złącz się z Chrystusem. Ci, którzy są z Nim, nie błądzą, ale kroczą właściwą ścieżką (św. Tomasz z Akwinu, Komentarz do Ewangelii św. Jana 14,2 [LG, sob. IX tydz. zw.]).

* Atrybuty świętych – w sztuce chrześcijańskiej przedmioty
lub symbole, które czynią określonego świętego łatwiej
rozpoznawalnym. Często atrybut świętego nawiązuje
do jego życia, męczeństwa lub legendy.