Znak, który mówi

Istotne było, aby umieszczone na nim zostały znaki i symbole charakteryzujące właściciela: osobę fizyczną bądź prawną.
Z czasem herby zaczęły pojawiać się na pieczęciach, które stały się głównym ich nośnikiem we wszystkich kręgach społecznych, a także na monetach, majątku ruchomym i nieruchomym.
Po heraldyczne znaki zaczęły sięgać w pierwszej połowie XIII w. instytucje kościelne, które początkowo były zdystansowane od nich ze względu na fakt, iż powstawały poza wpływem religijnym, oraz na ich obce doktrynie Kościoła pochodzenie. Nawet na pieczęciach, które odgrywały bardzo ważną rolę uwierzytelniania wydanych dokumentów, nadawania im mocy prawnej, nie umieszczano znaków herbowych, również wtedy, gdy dany przedstawiciel Kościoła, najczęściej biskup, pochodził z arystokratycznego rodu. W pierwszym okresie pieczęć biskupia składała się z następujących elementów: w polu centralnym zwanym polem pieczętnym umieszczona była sylwetka hierarchy, zazwyczaj stojącego bądź siedzącego na tronie, ubranego w szaty pontyfikalne, z prawą ręką uniesioną w geście błogosławieństwa, a w lewej trzymającego pastorał – symbol władzy biskupiej. Wokół tejże pieczęci, czyli w otoku, umieszczano legendę, czyli tekst informujący, do kogo należy dana pieczęć i jaką ta osoba piastuje godność.
W metropolii gnieźnieńskiej herb rodowy do pieczęci biskupiej jako pierwszy dodał pochodzący z Wrocławia biskup krakowski Jan Muskata (1294–1320). Natomiast w diecezji wrocławskiej bp Henryk z Wierzbna (biskup wrocławski w latach 1302–1319) w pieczęci z 1318 r. umieścił zarówno pierwotny herb diecezji, jak i własny herb rodowy.

POLA TARCZY Podział tarczy herbowej ukazuje cztery jej pola. Przy ich opisie i znaczeniu umieszczonych elementów, tzw. mobiliów herbowych, należy pamiętać o przyjętej kolejności, która wiąże się z hierarchią i znaczeniem zamieszczonych znaków. Zgodnie ze sztuką heraldyczną opis zamieszczonych symboli i godeł rozpoczyna się od prawej strony osoby trzymającej tarczę, zatem odwrotnie do osoby oglądającej grafikę.
POLE I Najważniejsze w hierarchii miejsce tarczy herbowej (w przypadku braku środkowego pola, tzw. sercowego), czyli prawa strona herbowa, zawiera dwa symbole: srebrną lilię i czarną literę „J”. Lilia występuje bardzo powszechnie w symbolice heraldycznej i, w zależności od kontekstu, ma wiele znaczeń. Wyraża niewinność, czystość, wstrzemięźliwość.
Popularna jest również jako atrybut świętych. Był to także stary, nieco już zapomniany symbol odnoszący się do św. Jana Chrzciciela, patrona diecezji. Niemieccy historycy na poparcie swojej tezy przedstawiali liczne znaleziska monet śląskich z imieniem Jana oraz z jego głową. Lilia jako znak przedheraldyczny pojawiła się po raz pierwszy na terenie diecezji wrocławskiej w 1286 r. na pieczęci bp. Tomasza II. Dopiero w 1318 r. na wspomnianej pieczęci bp. Henryka z Wierzbna pojawia się tarcza z pierwotnym herbem diecezji – sześcioma liliami. Dlatego w herbie diecezji – co może wydawać się niezwykłe dla heraldyki kościelnej – nigdy nie znajdowała się inna symbolika odnosząca się do patrona diecezji. Znajdująca się na polu czarna litera „J”, będąca monogramem imienia św. Józefa, która wraz z lilią zapożyczona została z poprzedniego biskupiego (biskup pomocniczy w Katowicach) herbu metropolity wrocławskiego, jednoznacznie ukazuje znaczenie tego symbolicznego zestawienia – lilia jako symbol czystości w tym przypadku odnosi się do osoby św. Józefa, osobistego patrona Arcybiskupa Kupnego. Oblubieniec Maryi oraz opiekun Jezusa Chrystusa stał się patronem Kościoła powszechnego.
Wybór i ustawienie tej kompozycji w najwyższym hierarchicznie miejscu na tarczy herbowej wskazuje na wielki kult do osobistego patrona, a także wyraża manifestację naśladowania św. Józefa w swoim biskupim posługiwaniu wobec rzeczywistości Kościoła powszechnego, lokalnego, a także każdego człowieka. Również kolory zamieszczonych elementów mają swoje znaczenie. Srebro (w heraldyce nie występuje biel) oznacza rozsądek, a czerń stateczność i rozwagę. Niewielkim mankamentem w obecnym herbie arcybiskupa jest nałożenie się na siebie obu zamieszczonych znaków. Zgodnie ze sztuką należałoby w tej sytuacji umieścić je w linii pionowej jeden pod drugim.

POLE III W dolnym prawym polu tarczy, zatem z lewej strony osoby przyglądającej się wizerunkowi, umieszczone zostało na tym samym co pole II tle godło Piastów Śląskich – czarny orzeł z przepaską. Ten element został zapożyczony z herbu biskupstwa wrocławskiego, ukształtowanego przez bp. Konrada Oleśnickiego (1417–1447). Wprowadził on do herbu godło rodowe książąt śląskich, pochodził bowiem z linii piastowskiej. W tym przypadku należy zauważyć, iż herb książąt wrocławskich jako protoplastów pozostałych linii władców podzielonego na mniejsze księstwa Śląska składał się z czarnego orła na złotym tle, zwróconego w prawą stronę heraldyczną, o skierowanych w dół lotkach skrzydeł, ze srebrną przepaską (półksiężycem), tzw. Perizonium, i małym krzyżem na piersiach. Tego typu znak pojawił się po raz pierwszy na terenie księstwa wrocławskiego w 1224 r. na pieczęci Henryka II Pobożnego.
Analizując pochodzenie tego znaku, trudno przedstawić wszystkie hipotezy i koncepcje jego genezy. Faktem jest natomiast, że wspomniany książę, syn św. Jadwigi, połączył dwa znane na Śląsku znaki – zarówno bowiem orzeł występował już wcześniej i był znany książętom polskim, jak i półksiężyc z krzyżem, który z kolei był znakiem własnym jego ojca księcia Henryka Brodatego. Połączenie tych dwóch symboli manifestuje dziedzictwo głównego księstwa śląskiego, przejętego przez bohatera bitwy pod Legnicą.
Umieszczony krzyż na piersi orła wskazuje natomiast prawdziwą wiarę i przywiązanie do Boga zarówno władców tej dzielnicy, jak i wszystkich mieszkańców. Nie dziwi zatem zastosowanie tego elementu w herbie biskupstwa wrocławskiego. Znak ten stał się od tamtego czasu stałym elementem osobistych herbów biskupów wrocławskich, co szczególnie wybrzmiewało, gdy diecezja wrocławska wraz ze Śląskiem zmieniały swoją przynależność państwową.
Niemy znak graficzny zawsze przypominał o piastowskim dziedzictwie ziemi śląskiej.
Umieszczając to godło w swoim herbie, abp Józef Kupny podkreśla, iż również przyjmuje jako swoje całe dziedzictwo historii, tradycji i wartości Dolnego Śląska, a także pragnie je szanować oraz upowszechniać.

INSYGNIA Do tarczy herbowej, w heraldyce kościelnej naśladującej zwyczaje świeckie, dołączone są inne elementy pozwalające na określenie godności i miejsca, jakie zajmuje w hierarchii kościelnej właściciel herbu. Pierwszym takim znakiem jest umieszczony za tarczą herbową krzyż. Jest to jednoznaczny symbol wskazujący na religijne podłoże związane z Kościołem. W przypadku godności arcybiskupa jest to krzyż z podwójną belką poziomą, tzw. krzyż patriarchalny, choć w heraldyce nosi nazwę krzyża lotaryńskiego.
Pochodzenie jego nie jest jasne, przyjmuje się, iż do Europy został przyniesiony ze Wschodu.
Drugim insygnium pozwalającym na identyfikację godności piastowanej przez właściciela znaku jest galero, czyli rodzaj nakrycia głowy, kapelusza noszonego dawniej przez najwyższych hierarchów kościelnych. Pojawił się w 1275 r., gdy papież Innocenty IV wyróżnił kardynałów, nadając im czerwony kapelusz z szerokim płaskim rondem i 15 z każdej strony symetrycznie umieszczonymi na sznurach od kapelusza chwostami (wł. fiocchi) przypominającymi frędzle. W XVI w. pojawiły się inne kolory oraz liczba chwostów, po których można było rozpoznać godność hierarchy. W przypadku arcybiskupa jest to zielony kapelusz z 10 z każdej strony umieszczonymi na sznurze chwostami tej samej barwy.
Kolejnym bardzo rozpowszechnionym znakiem herbowym jest paliusz, insygnium metropolity. W wielu diecezjach szczególnie mocno odnoszących się do tradycji rzymskiej, które są jednocześnie siedzibami metropolii, umieszczany jest na tarczy herbowej bądź pod nią, swobodnie zwisając ku dołowi. Ten element nie jest jednakże obligatoryjny, co zauważyć można choćby po herbach ostatnich papieży: Benedykta XVI, który umieścił białą wstęgę paliusza z czerwonymi krzyżami, oraz Franciszka, który zrezygnował z niego. Także w herbie Arcybiskupa Kupnego on nie występuje. Jednakże, ze względu na fakt, iż nie każdy arcybiskup jest jednocześnie metropolitą, wydaje się bardzo słuszne i pożądane umieścić ten znak szczególnej bliskości i związku ze Stolica Apostolską. Tym bardziej że pojawia się on we współczesnych herbach niektórych hierarchów Kościoła w Polsce.