Biskup o społecznym obliczu

KS. STANISŁAW FEL

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Z listem społecznym Episkopatu
Polski przygotowanym pod
kierunkiem bp. Józefa Kupnego

JÓZEF WOLNY/FOTO GOŚĆ

Droga życiowa Arcybiskupa Metropolity Wrocławskiego dra Józefa Kupnego przez 15 lat była bezpośrednio związana z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim Jana Pawła II.
Jest on bowiem absolwentem studiów magisterskich i doktoranckich w Instytucie Socjologii KUL. Następnie był jego pracownikiem naukowym w latach 1992–2001. Ponadto pełnił funkcję wicedyrektora Konwiktu Księży KUL, który tworzy wspólnota duchownych pracowników naukowych, doktorantów i studentów tej uczelni. Przez studia socjologiczne i doktoranckie odbyte po studiach teologicznych wpisał się w formację intelektualną charakterystyczną dla lubelskiej szkoły katolickiej nauki społecznej, stworzonej przez prof. Czesława Strzeszewskiego z inspiracji kard. Stefana Wyszyńskiego.
Arcybiskup Kupny w kręgu tej szkoły nie tylko intelektualnie wzrastał, ale też chlubnie ją współtworzy. Jego działalność dydaktyczna prowadzona na kilku wydziałach KUL przyczyniła się do katolicko-społecznej formacji wielu pokoleń absolwentów.

Podczas zjazdu koleżeńskiego absolwentów socjologii
Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
przed pomnikiem Jana Pawła II i kard. Stefana Wyszyńskiego
na dziedzińcu uczelni

ZDJĘCIE Z ARCHIWUM PRYWATNEGO

Działalność naukowa abpa Józefa Kupnego koncentruje się na fundamentalnych kwestiach katolickiej nauki społecznej. W ramach dysertacji doktorskiej, przygotowanej w 1993 r. pod kierunkiem ks. prof. Władysława Piwowarskiego, podjął kluczowy, przynajmniej od pontyfikatu Jana Pawła II, problem antropologicznych podstaw nauczania społecznego Kościoła (Antropologiczne podstawy nauczania społecznego Jana Pawła II, Opole 1994). Wykazał w niej, że wypracowana przez Karola Wojtyłę – Jana Pawła II koncepcja osoby ludzkiej stanowi fundamentalną kategorię interpretacji, a przede wszystkim oceny i formułowania na jej podstawie kierunków reform ładu społecznego i gospodarczego. Zaaplikował następnie koncepcję osoby do podstawowej instytucji gospodarki – przedsiębiorstwa. Wyniki badań w tym obszarze, także empirycznych badań socjologicznych, znalazły wyraz w licznych publikacjach poświęconych personalistycznemu modelowi przedsiębiorstwa. Ustalając, że zmiany demokratyzacyjne, które dokonały się w obszarze politycznym i społecznym III Rzeczypospolitej, w znaczącym stopniu ominęły przedsiębiorstwo, nie dowartościowując często podmiotowości osób go tworzących, formułuje postulaty demokratyzacji tego obszaru funkcjonowania człowieka.
Personalistyczne podejście pozwala wyeksponować rolę i funkcje przedsiębiorcy, który jawi się nie tylko jako właściciel przedsiębiorstwa, ale też jako jego pierwszy pracownik i manager. Z koncepcji osoby w roli pracownika przedsiębiorstwa wyprowadza następnie wymóg partycypacji w zarządzaniu przedsiębiorstwem.
Te śmiałe i daleko idące propozycje wpisują się w realia gospodarcze i społeczne funkcjonowania nie tylko polskiego przedsiębiorstwa.

Wykład inauguracyjny Studium Społecznego we Wrocławiu
– 3 października 2015 r.

AGATA COMBIK/FOTO GOŚĆ

Efekty aktywności badawczej Arcybiskupa Kupnego w innych ważnych obszarach problematyki społeczno-gospodarczej dokumentują liczne publikacje poświęcone m.in. prawom człowieka, pracy ludzkiej, sprawiedliwości społecznej, historii katolickiej nauki społecznej, np. Dyskryminacja jako nowa kwestia społeczna (Katowice 2007), Kościół w Europie wobec wyzwań integracji.
Refleksje nad adhortacją apostolską „Ecclesia in Europa” (Katowice 2005).
Wraz z ks. Stanisławem Felem wydał zbiór nowych listów społecznych episkopatów europejskich i USA (Kościół wobec współczesnych problemów życia gospodarczego. Społeczne dokumenty episkopatów, Lublin 2002) oraz dwutomowy podręcznik katolickiej nauki społecznej (Katolicka nauka społeczna.
Podstawowe zagadnienia z życia gospodarczego, Katowice 2003; Katolicka nauka społeczna. Podstawowe zagadnienia z życia społecznego i politycznego, Katowice 2007), odpowiadający programowi nauczania tej dyscypliny w polskich seminariach duchownych, będący zarazem efektem międzynarodowej współpracy, m.in. uczonych z Niemiec i Włoch. Cennym osiągnięciem jest redakcja naukowa polskiej wersji językowej Kompendium nauki społecznej Kościoła (Kielce 2005), ogłoszonego przez Papieską Radę Iustitia et Pax. Nie do przecenienia jest rola Arcybiskupa Kupnego w Sekcji Wykładowców Katolickiej Nauki Społecznej, której przewodniczył, m.in. redagując przez wiele lat serię wydawniczą będącą pokłosiem spotkań tego stowarzyszenia.

Kompetencje naukowe abpa Józefa Kupnego ubogacone znaczącym doświadczeniem pastoralnym znalazły wyraz w szeroko komentowanym liście społecznym Episkopatu Polski zatytułowanym W trosce o człowieka i dobro wspólne (2012), przygotowanym wkrótce po objęciu funkcji przewodniczącego Rady ds. Społecznych Konferencji Episkopatu Polski (2011). Ten ważny dokument, poruszający najbardziej aktualne problemy społeczno-gospodarcze w naszej Ojczyźnie, zainteresował opinię publiczną nie tylko związaną z instytucjonalnym Kościołem, spotkał się też bowiem z uznaniem ekspertów z zakresu ekonomii i nauk społecznych, a także organizatorów życia gospodarczego i ruchów związkowych. Dokument ten stanowi ważną odpowiedź na współczesne wyzwania społeczno-gospodarcze, formułowaną w duchu nauczania społecznego Kościoła. Nie ogranicza się jednak do komentowania dokumentów tego nauczania, ale harmonizując z podejściem charakterystycznym dla lubelskiej szkoły katolickiej nauki społecznej, wyrasta z pogłębionej analizy naukowej realiów społeczno-gospodarczych.
Arcybiskupowi Metropolicie Wrocławskiemu z racji obchodzonych jubileuszy całe środowisko lubelskiej Alma Mater, zwłaszcza Wydział Nauk Społecznych, którym mam zaszczyt kierować, składa życzenia owocnej działalności nie tylko w zakresie tworzenia społecznej nauki Kościoła. Ad multos annos!