Pierwszy polski kardynał we Wrocławiu

Jedną z najważniejszych postaci w gronie hierarchów Kościoła katolickiego w Polsce w XX wieku był kard. Bolesław Kominek, włodarz Kościoła wrocławskiego w latach 1956–1974, w sposób szczególny zaangażowany w działania, które doprowadziły do usankcjonowania polskiej administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych.
Bolesław Kominek urodził się 23 grudnia 1903 r. w Radlinie na Górnym Śląsku. Był najstarszym z dziewięciorga dzieci w górniczej rodzinie Franciszka i Katarzyny z domu Kozielskiej. Nadanie na chrzcie św. polskich imion Bolesław Jan miało wymowę patriotyczną. Silna więź rodzinna oraz głęboka religijność stanowiły fundament polskich rodzin żyjących na Śląsku należącym do Niemiec. W 1914 r.
Bolesław – pierwszy z Radlina – rozpoczął naukę w Rybnickim Gimnazjum Klasycznym. Jako gimnazjalista należał do tajnego stowarzyszenia patriotycznego „Eleusis”.
Po zdaniu matury w 1923 r. Bolesław podjął naukę w Śląskim Seminarium Duchownym w Krakowie i na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Był bardzo zdolnym studentem, co dostrzegli jego przełożeni. Po wcześniejszym zaliczeniu programu studiów 11 września 1927 r. przyjął święcenia kapłańskie i wyjechał na studia zagraniczne. W latach 1927–1930 studiował filozofię i nauki społeczne w Instytucie Katolickim w Paryżu, gdzie uzyskał licencjat z zakresu nauk społecznych oraz doktorat z filozofii.
Po powrocie do kraju został wikariuszem w parafii św. św. Jana i Pawła w Katowicach-Dębie. W 1931 r. przeszedł do pracy w kurii diecezjalnej jako kierownik kancelarii ordynariusza katowickiego bp. Stanisława Adamskiego oraz sekretarz Akcji Katolickiej. W latach 1937–1939 był redaktorem naczelnym miesięcznika „Akcja Katolicka” oraz „Gościa Niedzielnego”.
W czasie II wojny światowej przebywał na Górnym Śląsku, gdzie podejmował działania charytatywne na rzecz polskich rodzin zaangażowanych wcześniej w działania niepodległościowe, a także wśród polskich jeńców oraz więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych.
Był pełnomocnikiem Delegatury Rządu londyńskiego do spraw kościelno-społecznych w rejonie województwa katowickiego na Śląsku Opolskim. Współpracował także z Nuncjaturą Apostolską w Berlinie, przekazując przez nią do Watykanu informacje o sytuacji ludności polskiej w okupowanym kraju. Zaraz po wojnie w Katowicach był organizatorem akcji pomocy repatriantom i osadnikom udającym się na Dolny Śląsk.

ARCHIWUM WYDAWNICTWA TUM

Nałożenie biretu kardynalskiego przez Pawła VI,
5 marca 1973 r.

15 sierpnia 1945 r. prymas August Hlond mianował ks. dr. B. Kominka administratorem apostolskim w Opolu, gdzie zorganizował kurię diecezjalną ze wszystkimi jej agendami.
26 stycznia 1951 r. decyzją władz komunistycznych został pozbawiony możliwości sprawowania tej funkcji.
Po zwolnieniu z miejsca internowania w Lubinie k. Poznania otrzymał zakaz pobytu na Ziemiach Zachodnich i w województwie katowickim. Przez pewien czas pracował w krakowskiej kurii metropolitalnej i wykładał katolicką naukę społeczną na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kiedy w 1952 r. władze państwowe zabroniły tej działalności, został kapelanem w klasztorze sióstr urszulanek w Sierszy k. Wieliczki.
26 kwietnia 1951 r. papież Pius XII mianował ks. Kominka biskupem tytularnym Sofeny z przeznaczeniem na administratora archidiecezji wrocławskiej. Ponieważ ówczesne władze państwowe nie zaakceptowały tej nominacji, święcenia biskupie przyjął potajemnie 10 października 1954 r. w prywatnej kaplicy biskupów przemyskich z rąk bp. Franciszka Bardy. Dopiero po czterech latach od święceń biskupich, na fali przemian politycznych w Polsce, 16 grudnia 1956 r. objął rządy we Wrocławiu jako wikariusz generalny (delegat specjalny) arcybiskupa gnieźnieńskiego. 19 marca 1962 r. otrzymał godność arcybiskupa tytularnego Eucaity.
25 maja 1967 r. papież Paweł VI mianował go administratorem apostolskim ad nutum Sanctae Sedis archidiecezji wrocławskiej. 28 czerwca 1972 r. został arcybiskupem metropolitą wrocławskim, a 5 marca 1973 r. otrzymał godność kardynalską. Tym samym został pierwszym polskim kardynałem we Wrocławiu.
Zmarł 10 marca 1974 r., a cztery dni później został pochowany w podziemiach wrocławskiej katedry.

KAZIMIERA JAWORSKA

Więcej w książce autorki artykułu: Relacje między
państwem a Kościołem w (archi)diecezji wrocławskiej
w latach 1956–1974, Legnica 2009.